Ruszył Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, od początku bieżącego roku można zweryfikować najniebezpieczniejszych przestępców !
Z dniem 1 października 2017 roku weszła w życie Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (dalej jako „Ustawa”). Wprowadza ona zupełnie nowe środki ochrony przeciwdziałające zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym. Jednym z tych środków jest Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, w którym dane o przestępcach są dostępne już od początku tego roku. Dzięki tym rozwiązaniom, zapobieganie przestępstwom na tle seksualnym może okazać się skuteczniejsze, a co istotne – już sami obywatele będą mogli zweryfikować otoczenie swoje i swoich dzieci.
W rozumieniu Ustawy, przestępczość na tle seksualnym obejmuje przestępstwa przeciwko wolności seksualnej wymienione w rozdziale XXV Kodeksu karnego, z wyłączeniem kilku wskazanych artykułów. Zaskakującym jest dla mnie, że wśród przestępstw, do których Ustawa nie ma zastosowania, znalazły się: przechowywanie, posiadanie, uzyskanie dostępu do treści pornograficznych z udziałem małoletniego, produkcja rozpowszechnianie, prezentowanie treści pornograficznych przedstawiających wytworzony albo przetworzony wizerunek małoletniego uczestniczącego w czynności seksualnej, oraz uczestniczenie w prezentacji treści pornograficznych z udziałem małoletniego. W mojej ocenie sprawcy takich przestępstw stanowią równie wysokie zagrożenie dla małoletnich i sam fakt ich dotychczasowej „bierności” nie oznacza, że nie staną się oni przestępcami poważniejszych przestępstw na szkodę małoletnich. W związku z powyższym, szczególne środki ochrony powinny mieć zastosowanie także wobec sprawców ww. przestępstw, dotychczas nieuwzględnionych w Ustawie.
Ustawodawca przewidział trzy szczególne środki ochrony, a mianowicie:
1) Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym;
2) obowiązki pracodawców i innych organizatorów w zakresie działalności związanej
z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi;
3) określenie miejsc szczególnego zagrożenia przestępczością na tle seksualnym.
W ramach Rejestru, wyodrębniono dwie oddzielne bazy danych – Rejestr z dostępem ograniczonym oraz Rejestr publiczny.
W Rejestrze z ograniczonym dostępem gromadzone są nie tylko dane o osobach prawomocnie skazanych za popełnienie ww. przestępstw, lecz także tych, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie, prawomocnie orzeczono środki zabezpieczające oraz o nieletnich, wobec których prawomocnie orzeczono środki wychowawcze, poprawcze lub wychowawczo-lecznice albo którym zamieniono orzeczony środek poprawczy na karę (na podstawie art. 94 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich). Natomiast w Rejestrze publicznym gromadzi się dane o ww. osobach, jeżeli w popełniły przestępstwo polegające na zgwałceniu lub wymuszeniu czynności seksualnej ze szczególnym okrucieństwem lub zgwałceniu małoletniego poniżej lat 15. Ponadto, ujawnia się dane sprawców innych przestępstw przeciwko wolności seksualnej, do których Ustawa ma zastosowanie, jeżeli zostali już uprzednio skazani na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za takie przestępstwo i jednocześnie jeżeli którekolwiek z tych przestępstw zostało popełnione na szkodę małoletniego. W Rejestrze publicznym w ogóle nie ujawnia się danych o nieletnich.
Jeżeli chodzi o zakres danych podlegających ujawnieniu, to w Rejestrze publicznym znaleźć można m. in. dane identyfikujące osobę (nazwisko, imiona, nazwisko rodowe, płeć, datę i miejsce urodzenia, państwo urodzenia, obywatelstwo), wizerunek twarzy, miejscowość, w której ta osoba przebywa, datę i miejsce popełnienia czynu, jego kwalifikację prawną, oznaczenie organu, który wydał orzeczenie, sygnaturę akt sprawy, a także informacje o orzeczonych karach i innych środkach oraz o rozpoczęciu, zakończeniu i miejscu ich wykonywania. W Rejestrze z ograniczonym dostępem ujawnione są dodatkowo: imiona rodziców, nazwisko rodowe matki, miejsce zamieszkania, aktualne adresy zameldowania oraz faktyczny adres pobytu, PESEL i informację o wieku małoletniego pokrzywdzonego.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach Ustawodawca przewidział możliwość orzeczenia przez sąd o niezamieszczaniu danych o osobie, w szczególności ze względu na dobro małoletniego pokrzywdzonego. Ponadto, w terminie 2 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do dnia 1 grudnia ubiegłego roku sprawy określonych przestępstw mogli wystąpić do sądu z wnioskiem o wyłączenie zamieszczenia danych w Rejestrze, gdyby takie zamieszczenie spowodowało dla nich niewspółmiernie surowe skutki.
Oba Rejestry dostępne są pod adresem: https://rps.ms.gov.pl/pl-PL/Public#/. W Rejestrze publicznym znajdują się dane ok. 800 przestępców, a w Rejestrze z ograniczonym dostępem – ok. 3000 sprawców. O ile do pierwszej bazy dostęp jest nieograniczony, o tyle do drugiego Rejestru dostęp mają przede wszystkim sądy, prokuratury i inne organy ścigania, a także pracodawcy i inni organizatorzy, jeśli zamierzają nawiązać z daną osobą współpracę związaną z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi. Dostęp do tej bazy danych ma także każda osoba, lecz tylko w zakresie uzyskania informacji, czy jej dane są zgromadzone w Rejestrze.
Drugim, równie istotnym środkiem ochrony, wprowadzanym omawianą Ustawą, jest obowiązek uzyskania przez pracodawców i innych organizatorów informacji, czy dane osoby, z którą zamierzają nawiązać stosunek pracy lub dopuścić ją do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi, są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym. Takie rozwiązanie może przyczynić się do skuteczniejszej selekcji osób mających styczność z dziećmi, a w konsekwencji do eliminacji przestępców, którzy wykorzystując swoje stanowisko, mogliby skrzywdzić kolejnych małoletnich.
Polskie Towarzystwo Seksuologiczne przedstawiło stanowisko, zgodnie z którym Rejestr publiczny nie będzie skutecznym środkiem mającym przyczynić się do zmniejszenia zagrożenia przestępczością seksualną. Rzecznik Praw Obywatelskich zaznaczył także, iż Rejestr zmniejszy możliwości terapii przestępców seksualnych, bo ujawnienie ich danych pozbawi ich perspektywy powrotu do społeczeństwa. W mojej ocenie nie sposób zgodzić się z poglądem Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego, a przynajmniej należy mieć nadzieję, że jest on niesłuszny. Natomiast stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich wydaje się być trafne, lecz bezpieczeństwo małoletnich, które może być zapewnione dzięki wprowadzeniu w życie Rejestru, jest moim zdaniem o wiele cenniejsze niż resocjalizacja najgroźniejszych przestępców. Należy także pamiętać, że skuteczność tego środka ochrony nie powinna być czynnikiem decydującym o jego stosowaniu, bowiem nawet potencjalna ochrona choćby jednego dziecka przed tak okrutnym przestępstwem jest warta wprowadzenia wszelkich środków, nawet tych naruszających dane osobowe i inne prawa sprawców.