Właściwość miejscowa w sprawach o naruszenie dóbr osobistych w Internecie – najnowsza uchwała Sądu Najwyższego.
Sąd Najwyższy w swych dwóch najnowszych uchwałach pochylił się nad problematyką właściwości sądu w przypadkach, gdy zdarzenie naruszające prawa powoda miało miejsce w środkach masowego przekazu, w szczególności w Internecie.
W dzisiejszych czasach coraz częściej dochodzi do naruszenia dóbr osobistych jednostki w Internecie. W trakcie formułowania pozwu powstaje więc wątpliwość co do właściwości miejscowej sądu. Zgodnie z art. 35 k.p.c. powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Wątpliwości z tym związane skutkowały pytaniem prawnym Sądu Apelacyjnego w Warszawie do Sądu Najwyższego, czy miejscem zdarzenia wywołującego szkodę w rozumieniu art. 35 k.p.c. jest wyłącznie miejsce zachowania sprawcy dokonującego naruszenia dóbr osobistych, czy także miejsce, w którym wystąpiła szkoda niemajątkowa będąca skutkiem tego zachowania.
W przedmiotowej sprawie, powódka występując z roszczeniem ochrony swych dóbr osobistych, złożyła zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego, który stwierdzając swą niewłaściwość, przekazał sprawę do Sądu właściwego według siedziby pozwanej, a więc sądu będącego właściwym nie tylko ze względu na miejsce zdarzenia wywołującego szkodę, lecz również właściwości ogólnej. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na problematyczność określenia właściwości miejscowej w sytuacji tzw. wielomiejscowości czynu, to znaczy w przypadkach, gdzie w okręgu jednego sądu nastąpiło zdarzenie powodujące powstanie szkody, natomiast skutek tego czynu wystąpił w okręgu innego sądu. Wskazał również na niejednolitą linię orzeczniczą Sądu Najwyższego dotyczącą ochrony dóbr osobistych i właściwości sądu, szczególnie, gdy naruszenie to miało miejsce w środkach masowego przekazu np. prasie lub Internecie i odmienne stanowiska prezentowane w doktrynie. Podstawowym zagadnieniem spornym jest bowiem fakt, że zdarzenie powodujące szkodę (np. naruszająca dobra osobiste publikacja) nastąpiła w innym miejscu niż szkodliwy skutek (np. w miejscu zamieszkania osoby poszkodowanej naruszeniem jej dóbr osobistych). Dotychczas nie określono jednoznacznie, czy to powód jest podmiotem uprzywilejowanym i może wnieść powództwo do sądu w okręgu swojego miejsca zamieszkania, czy też zmuszony jest wnieść powództwo do sądu okręgowo właściwego dla pozwanego.
Sąd Najwyższy, w uchwale z dnia 15 grudnia 2017 r. zajął stanowisko, zgodnie z którymosoba dochodząca ochrony dobra osobistego może, na podstawie art. 35 k.p.c., wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu działał sprawca, lub przed sąd, w którego okręgu działanie to spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego[1]. Jest to niewątpliwie wykładnia art. 35 k.p.c. korzystna dla powoda, którego dobra osobiste zostały naruszone. Może również przyczynić się do zwiększenia napływu spraw o ochronę naruszonych dóbr osobistych do sądów.
Podobną, przychylną powodowi wykładnię art. 35 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjął w odniesieniu do przedsiębiorców, domagających się ochrony z powodu popełnienia w Internecie czynu nieuczciwej konkurencji . W uchwale z dnia 15 grudnia 2017r. Sąd Najwyższy stwierdził, że przedsiębiorca, dochodzący roszczeń wynikających z czynu nieuczciwej konkurencji, polegającego na zamieszczeniu publikacji na stronie internetowej, może, na podstawie art. 35 k.p.c., wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu publikację wprowadzono na stronę internetową, lub przed sąd, w którego okręgu dostępność tej strony spowodowała zagrożenie lub naruszenie jego interesu[2].
Stanowisko Sądu Najwyższego zasługuje na aprobatę. W czasach, gdy coraz częściej do naruszenia praw dochodzi właśnie w Internecie, ważne jest ułatwienie stronie poszkodowanej skutecznego dochodzenia ochrony swych roszczeń. Niewątpliwie ułatwieniem takim jest możliwość wniesienia powództwa do sądu miejscowo właściwego w którego okręgu nastąpił szkodliwy skutek. Zwrócić trzeba uwagę na fakt, że odmienna wykładnia art. 35 k.p.c. powodowałaby negatywne konsekwencje dla powoda, dla którego dokładne ustalenie miejsca zdarzenia powodującego naruszenie jego praw podmiotowych, mogłoby być problematyczne.
Na marginesie wypada zauważyć, że wagę tego problemu zauważył również ustawodawca. W najnowszym projekcie zmian k.p.c., w myśl przepisu art. 351 k.p.c., powództwo o ochronę dóbr osobistych naruszonych przy wykorzystaniu materiału prasowego lub Internetu będzie można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powo
[1] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2017, sygn. akt III CZP 91/17.
[2] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2017, sygn. akt III CZP 82/17.