Definicja informacji uznanych za know-how i problemy ich ochrony
Rozważania na temat ochrony know-how rozpocząć należy od określenia definicji prawnej tego pojęcia. W polskim prawie brak jest definicji legalnej tego pojęcia. Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu, jako know-how określa całokształt wiadomości, czyli fachowej wiedzy oraz doświadczeń w zakresie technologii i procesu produkcyjnego dla określonego wyrobu[1].
Mimo, że polski ustawodawca nie zdecydował się na regulacje dotyczące ochrony know-how, zastosowanie znajdą odpowiednie przepisy prawa europejskiego. Art. 1 ust. 1 lit. i, Rozporządzenia Komisji (UE) Nr 316/2014 z dnia 21 marca 2014 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień o transferze technologii, precyzuje pojęcie know-how. Jest to pakiet informacji praktycznych, wynikających z doświadczenia i badań, które są niejawne, czyli nie są powszechnie znane lub łatwo dostępne, istotne, czyli ważne i użyteczne z punktu widzenia wytwarzania produktów objętych umową oraz zidentyfikowane, czyli opisane w wystarczająco zrozumiały sposób, aby można było sprawdzić, czy spełniają kryteria niejawności i istotności.
Zważając na powszechnie wzrastające zainteresowanie know-how oraz rosnącą liczbę umów, których przedmiotem jest know-how, nie dziwi fakt, że unijny prawodawca Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/94 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem, nałożył obowiązek uregulowania w państwach Wspólnoty, prawnych aspektów ochrony know-how do 09 czerwca 2018 r. W preambule wspomnianej Dyrektywy, słusznie wskazuje się, że mimo, iż tajemnice przedsiębiorstwa oraz know-how, są powszechnym sposobem ochrony wartościowych dla przedsiębiorstw informacji, należą one jednak do najsłabiej chronionych praw własności intelektualnej, przez obowiązujące unijne prawo.
Przed przystąpieniem do szerszej analizy problemu ochrony know-how, należy zwrócić uwagę, iż w prawodawstwie unijnym zaobserwować możemy pewną niekonsekwencję terminologiczną, jaką jest zamienne stosowanie tych pojęć jakimi jest know-how oraz tajemnica przedsiębiorstwa. Podkreślić wypada, iż pojęcie know-how, nie jest tożsame z tajemnicą przedsiębiorstwa.
Mimo podobieństw w definicji know-how zawartej w Rozporządzeniu, a definicją tajemnicy przedsiębiorstwa zawartej w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji[2], w doktrynie wskazuje, się, że know-how jest pojęciem szerszym. Dana daną informacja stanowi za know-how, musi mieć ona charakter niejawny, istotny tzn. posiadać wartość rynkową, oraz być zidentyfikowana, czyli możliwa do wyodrębnienia.
Podstawą ochrony prawnej na gruncie obowiązującego prawodawstwa, jest więc niejawność informacji, stanowiących know-how. Nie będą więc objęte ochroną informacje posiadające wartość rynkową lecz dostępne do powszechniej wiadomości, np. sposób wystrój pomieszczeń. Takie stanowisko przyjęła także judykatura[3]. Przedsiębiorca nie będzie więc mógł skutecznie dochodzić ochrony informacji, mieszczących się w definicji know-how w przypadku, gdy nie poczynił odpowiednich starań, aby informacje te pozostały niejawne. Obecna regulacja, uzależnia więc ochronę cennych dla przedsiębiorcy informacji, od dołożenia należytej staranności w zakresie ochronie tych wiadomości.
Brak jednoznacznej regulacji w polskim ustawodawstwie, może sprawiać trudności w skutecznym dochodzeniu swych praw na gruncie procesowym. W związku z tym, iż pojęcie know-how nie jest tożsame z tajemnicą przedsiębiorstwa, powstaje wątpliwość czy bezprawne wykorzystanie know-how, należy kwalifikować jako czyn nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.z.n.k., czynem nieuczciwej konkurencji, jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
Brak jednoznacznej regulacji w ustawodawstwie polskim, nie oznacza, jednak iż pojęcie know-how stosowane jest jedynie w doktrynie. Umowy licencyjne mające za przedmiot know-how, stają się coraz bardziej popularne w obrocie prawnym. W polskim prawie, umowy takie są dozwolone na podstawie zasady swobody umów, zawartej w art. 3531 k.c.
Przy okazji umów dotyczących know-how, warto zaznaczyć, że w doktrynie wskazuje się, że know-how może być pewnym chronionym prawnie stanem faktycznym. Stanowi on poufną wiedzę i doświadczenie, które nadaje się do zastosowania np. w procesie produkcji. Zgodnie z taką definicją, know-how może stanowić przedmiot obrotu, tylko w przypadku, gdy zostanie ono zindywidualizowane i uzewnętrznione w postaci materialnej. Przeniesienie praw autorskich majątkowych lub udzielenie licencji na raport lub prezentację nie jest równoznaczne z przeniesieniem lub udzieleniem licencji na przedstawiony w nich know-how[4].
Utożsamiając ochronę know-how z tajemnicą przedsiębiorstwa, jako najczęstszy podmiot naruszający know-how przedsiębiorstwa można wskazać pracowników, w szczególności byłych pracowników, którzy po zakończeniu stosunku pracy, pragną wykorzystać cenne informacje w dalszej karierze zawodowej. Jednakże biorąc pod uwagę, że know-how danego przedsiębiorstwa stanowi wymierną wartość gospodarczą, pracownicy nie stanowią jedynej grupy podmiotów naruszających know-how. Coraz częściej dochodzi do próby wykradania informacji stanowiących know-how, przez podmioty konkurujące na danym rynku. O ile w przypadku bezprawnego wykorzystania lub ujawnienia know-how przez pracownika, zastosowanie zajdą m.in. odpowiednie przepisy prawa pracy, o tyle w przypadku naruszenia prawa przez konkurenta na rynku, powstaje konieczność ochrony na podstawie innych przepisów. To właśnie tego rodzaju stany faktyczne, potwierdzają konieczność precyzyjnej regulacji definicji legalnej oraz ochrony know-how przez krajowego ustawodawcę.
Podsumowując, know-how przedsiębiorstwa stanowią informacje, mające wartość rynkową, dające przewagę podmiotowi, który je posiada, nad swymi konkurentami. W doktrynie sporny pozostaje fakt, czy pojęciem know-how objęte są tylko informacje poufne czy także informacje, które są ujawnione (np. sposób pakowania jakiegoś produktu, wystrój sklepu), ale posiadają wartość ekonomiczną. Na gruncie polskiego prawodawstwa, niewątpliwie ochrona know-how jest gwarantowana w przypadku, gdy informacje te są niejawne. Wątpliwym jest natomiast ochrona tych informacji, które nie stanowią informacji poufnych. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r., której zapisy Polska powinna implementować do 09 czerwca 2018, nakłada na państwa członkowskie konieczność regulacji ochrony know-how w krajowym prawodawstwie. W preambule Dyrektywy, słusznie wskazano, że pożądane jest ujednolicenie procedur ochronnych praw własności intelektualnej związanej z ochroną niejawnego know-how i tajemnic przedsiębiorstwa. Unijny prawodawca, zasadnie wskazał, że konieczne jest ujednolicenie powyższych pojęć. Jednocześnie, zgodnie z rozwojem technologicznym, niewskazane jest przyznawanie praw wyłącznych do informacji know-how lub tajemnic przedsiębiorstwa. Niewątpliwie mankamentem jest, że prawodawca zdecydował się na uregulowanie ochrony tylko w zakresie niejawnego know-how. Obecnie nie ma informacji, Dyrektywa zostanie implementowana przez odrębną ustawę, czy też prawodawca zdecyduje się na nowelizację u.z.n.k. w celu dostosowania jej zapisów do wymogów Dyrektywy.
[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Know-how.
[2] Art. 11 ust. 4 u.z.n.k. tajemnicą przedsiębiorstwa stanowią nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.
[3] Wyrok KIO z dnia 26.02.2016r., sygn. KIO 188/16; Wyrok KIO z dnia 11.02.2013r., sygn. KIO 175/13;
[4] Gintowt Michał, Przeniesienie praw autorskich nie przenosi know-how Opublikowano: Rzeczpospolita, PCD 2015/10/9