Dostęp do dokumentacji medycznej zmarłego
Zgodnie z przepisem art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw pacjenta (dalej jako ustawa) „Po śmierci pacjenta, prawo wglądu w dokumentacje medyczna ma osoba upoważniona przez pacjenta za życia”. Nadto zgodnie z przepisem § 52 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. z 2006 r. Nr 247, poz. 1819 ze zm.), „Dokumentacja udostępniana jest podmiotom i organom uprawnionym na podstawie odrębnych przepisów, a w razie śmierci pacjenta – osobie przez niego upoważnionej do uzyskiwania dokumentacji w przypadku jego zgonu„.
W praktyce zasadniczy problem zaistniał z uwagi na sformułowanie „prawo wglądu” zawarte w art. 26 ust 2 ustawy. Pojawiły się glosy, iż określenie to uzasadnia wyłącznie wgląd w dokumentacje, tym samym nie zasadnym było roszczenie udostępnienia dokumentacji w formie wskazanej w art. 27 ustawy (1) do wglądu, w tym także do baz danych w zakresie ochrony zdrowia, w siedzibie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych; 2) poprzez sporządzenie jej wyciągów, odpisów lub kopii; 3) poprzez wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, jeżeli uprawniony organ lub podmiot zada udostępnienia oryginałów tej dokumentacji).Przeciwnicy wskazywali, iż bezpodstawnym jest takie ograniczenie dostępu do dokumentacji. Nadto podnoszono, iż „prawo wglądu” o którym mowa w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, stanowi emanacje konstytucyjnego prawa człowieka i obywatela, o którym mowa w art. 51 ust. 3 Konstytucji dotyczącego prawa dostępu każdego do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić jedynie ustawa.
Zgodnie z Wyrokiem Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 13 lipca 2010 r. II SAB/Rz 29/10 „Udostępnienie dokumentacji osobie upoważnionej przez zmarłego pacjenta obejmuje wszystkie formy określone w art. 27 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.”
W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd podniósł, iz ustawodawca w art. 26 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta użył co prawda terminu „prawo wglądu w dokumentacje medyczna”, w przypadku osoby upoważnionej przez zmarłego pacjenta, jednak zakładając racjonalność ustawodawcy nie sposób uznać, że jego celem było zawężenie uprawnień do udostępnienia dokumentacji jedynie do zapoznania się z niż przez osobę upoważnioną przez zmarłego pacjenta. Takie ograniczenie uprawnień nie wynika bowiem z żadnych innych przepisów, a zwłaszcza z § 52 ust. 1 rozporządzenia z 21.12.2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania, w którym stwierdza się, że w razie śmierci pacjenta dokumentacja jest „udostępniana” osobie przez niego upoważnionej. Należy przy tym zwrócić uwagę, że rozporządzenie to, będąc oczywiście aktem niższej rangi w stosunku do ustaw, jest jednak aktem wykonawczym do ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej. Ponadto jako akt niższego rzędu został jednak umiejscowiony w systemie źródeł prawa, a to umożliwia analizę jego przepisów przy korzystaniu z wykładni systemowej.
Powyższe spotkało się z aprobata doktryny. „Osobie upoważnionej do dostępu do dokumentacji medycznej przysługują wszystkie formy korzystania z tego prawa, o których mowa w art. 27 [ustawy z 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Pacjenta]. Przyjęcie odmiennego zastrzeżenia prowadzić mogłoby przecież do sytuacji, w których zebranie materiału dowodowego na okoliczność uzasadniająca podejrzenie popełnienia błędu medycznego czy innych zaniedbana w leczeniu byłoby w sposób poważny utrudnione.. (Ladrowska Grażyna artykuł PiM.2012.1.14 Prawo dostępu pacjenta i osób przez niego upoważnionych do dokumentacji medycznej. lex149781/4)
Należy zwrócić uwagę, że „upoważnienie”, o którym mowa w art. 26 ustawy o prawach pacjenta stanowi odrębną instytucje stworzona na potrzeby tej ustawy. Nie jest to rodzaj pełnomocnictwa w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Zasadnicza odrębnością jest to, że „upoważnienie” nie wygasa wraz ze śmiercią pacjenta, ale po jego śmierci nadal wywołuje skutki prawne, podczas gdy klasyczne pełnomocnictwo wygasa wraz ze śmiercią mocodawcy.
Upoważnienie przez pacjenta konkretnej osoby do udostępnienia jej dokumentacji medycznej ma taki skutek, ze w przypadku śmierci pacjenta osoba upoważniona wstępuje w jego prawa w zakresie udostępnienia dokumentacji medycznej.
Z przepisu art. 26 ust. 2 ustawy nie można wyprowadzić wniosku, ze potrzebne jest szczególne upoważnienie na wypadek śmierci pacjenta. Przepis ten bowiem jednoznacznie stanowi, ze osoba, która upoważniono do wglądu w dokumentacje medyczna za życia pacjenta, ma również takie uprawnienie po śmierci pacjenta.
W przepisach regulujących zasady udostępnienia dokumentacji medycznej przewidziano możliwość zawarcia stosownych upoważnień w indywidualnej wewnętrznej dokumentacji lub tez dołączenia do tej dokumentacji takiego oświadczenia. Z przepisów wynika zatem, ze pacjent może obecnie sporządzić takie oświadczenie zarówno w ramach jak i poza dokumentacja medyczną i tylko od jego woli zależało będzie jaka treść i jaki zakres upoważnienia obejmie to oświadczenie. Jeśli oświadczenie to przybiera najszerszą możliwą formę o upoważnieniu określonej osoby do uzyskiwania dokumentacji medycznej pacjenta po jego śmierci, i zostanie załączone do dokumentacji medycznej określonej jednostki chorobowej, w konkretnej jednostce służby zdrowia, to niezależnie od tego który podmiot medyczny będzie później świadczeniodawca wytwarzającym dokumentacje medyczna, ma obowiązek respektowania oświadczenia wskazującego upoważnioną osobę do uzyskiwania dokumentacji po śmierci pacjenta.
Jedynym wymogiem skutecznego złożenia oświadczenia o udostępnieniu dokumentacji w przypadku zgonu jest to, aby oświadczenie takie zostało sporządzone w sposób ogólny, na wypadek śmierci, a nie w założeniu, iż do zdarzenia powodującego śmierć pacjenta może dojść tylko w tej konkretnej jednostce medycznej.
Warto w tym miejscu przytoczyć podstawę prawną wglądu w dokumentacje medyczna zmarłego pacjenta w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy wprowadzona od dnia 1 stycznia 2010 r. przez ustawę z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 219, poz. 1708).
Na podstawie art. 57 ust. 3 tej ustawy, w razie śmierci pokrzywdzonego jego prawa w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy, w tym prawo dostępu do informacji medycznej oraz dokumentacji medycznej, może wykonywać małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. W przypadku gdy organ prowadzący postępowanie dysponuje informacjami o tych osobach, powinien pouczyć o przysługujących uprawnieniach co najmniej jedną z nich.
W zakresie trybu złożenia wniosku o udostępnienie dokumentacji, opłaty, jak i zaskarżenie odmownej decyzji znajduje zastosowanie regulacja wskazana w artykule pt. „Dostęp do dokumentacji medycznej dziecka przysługujący przedstawicielowi ustawowemu”.