Fundusze private equity – specyfika i zagrożenia z nimi związane
Obecnie coraz większą popularność uzyskują różnego rodzaju fundusze inwestycyjne. Działalność tych podmiotów reguluje ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Zgodnie z art. 3 ustawy, fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.
Ustawa wyróżnia trzy rodzaje funduszy:
1) fundusz inwestycyjny otwarty,
2) alternatywny fundusz inwestycyjny: specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty albo fundusz inwestycyjny zamknięty.
W przypadku funduszu otwartego, zbywa on swoje jednostki uczestnictwa publicznie. Fundusze inwestycyjne zamknięte wydają certyfikaty inwestycyjne, które mogą być wprowadzone do obrotu publicznego[1].
Specyfiką funduszy typu private equity jest fakt, że nie podlegają one regulacji ww. ustawy[2]. Brak więc ich definicji legalnej. Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych definiuje fundusze private equity jako „inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym, w celu osiągnięcia średnio- i długoterminowych zysków z przyrostu wartości kapitału. Private equity może być wykorzystane na rozwój nowych produktów i technologii, zwiększenie kapitału obrotowego, przejmowanie spółek lub też na poprawę i wzmocnienie bilansu spółki”[3].
Przytoczona definicja wskazuje najbardziej charakterystyczne cechy funduszu typu private equity. Jest to fundusz, który inwestuje w przedsiębiorstwa nienotowane na rynku giełdowym. Przedmiotem jego zainteresowania są zazwyczaj małe i średnie przedsiębiorstwa. Jak wspomniano, nastawione są na inwestycje w sektorach innowacji technologicznych. Na rynku można zaobserwować również współpracę z podmiotami posiadającymi duże doświadczenie na rynku. W praktyce, fundusze private equity dokonują mniejszej ilości inwestycji niż typowe fundusze inwestycyjne, które obracają akcjami wielu przedsiębiorstw. Decyzja o kooperacji z danym przedsiębiorstwem, poprzedzona jest szczegółowym wywiadem na temat kondycji spółki np. procesem due diligence.
Aspektem odróżniającym fundusze private equity od typowych funduszy inwestycyjnych, jest fakt, że najczęściej decydują się one na wykup pakietu większościowego danego przedsiębiorstwa. Współpraca z takimi podmiotami nierzadko wiąże się ze zmianami osobowymi w przedsiębiorstwach. Fundusze dysponują i proponują korzystanie z jego doradztwa, nadzoru a czasem także zarządu. Niewątpliwie taka współpraca ma swoje zalety, gdyż pozwala na korzystanie z wiedzy i umiejętności osób posiadających doświadczenie w zarządzaniu i rozwijaniu przedsiębiorstw.
Z perspektywy przedsiębiorcy, konieczne jest rozważenie potencjalnych niebezpieczeństw wiążących się z wykupieniem udziałów bądź akcji w jego przedsiębiorstwie. Wydaje się, że najpoważniejszym zagrożeniem są zmiany osobowe. Konsekwencją takich działań będzie pozbawienie rzeczywistego wpływu na działalność przedsiębiorstwa oraz kierunek jego rozwoju. Ponadto, w przypadku wyjścia funduszu z inwestycji następuje wykupienie jego udziałów bądź akcji. Z taką sytuacją wiąże się niepewność kto będzie następnym partnerem do współpracy. Decyzje z tym związane podejmować będzie fundusz, uprawniony na mocy posiadanych udziałów lub akcji. Pierwotny założyciel, pozbawiony będzie realnego wpływu na podejmowane w związku z tym decyzje.
Jako zaletę przystąpienia do współpracy z funduszem, należy wskazać zwiększenie możliwości finansowych przedsiębiorstwa. Wstępujący do przedsiębiorstwa fundusz private equity, zazwyczaj wnosi także znaczący kapitał pieniężny. Jest to szczególnie korzystne rozwiązanie dla przedsiębiorstw, które funkcjonują na rynku od niedawna. Uzyskanie pożyczki lub kredytu od banku w takim przypadku, może być niemożliwe lub uzależnione od odpowiedniego zabezpieczenia. Korzystną alternatywą może być uzyskanie środków poprzez współpracę z funduszem private equity. Działanie takie jest także spójne ze strategią działania funduszy typu private equity. Decydują się one na inwestycje w dane przedsiębiorstwo, wspierając jego rozwój, by po kilku latach ( zazwyczaj 3-6 lat), „wyjść” z inwestycji, zyskując na sprzedaży swych udziałów lub akcji za wielokrotność kwoty za którą je nabył.
Podsumowując, fundusze private equity to specyficzne podmioty na rynku. Nie podlegają ustawie o towarzystwach inwestycyjnych i alternatywnych funduszach inwestycyjnych. Udziały w funduszach zazwyczaj nie są oferowane publicznie. W typowym modelu, inwestują one w małe i średnie przedsiębiorstwa nie będące przedmiotem obrotu publicznego. Wykupują pakiet większościowy w danym przedsiębiorstwie. Poza wsparciem finansowym oferują swoje doradztwo oraz pomoc w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Działania funduszu ukierunkowane są na rozwój przedsiębiorstwa, tak by po kliku latach mógł sprzedać z zyskiem swe udziały. Rozważając współpracę z tego typu podmiotami, rozważyć trzeba potencjalne zagrożenia z tym związane. Zakup pakietu większościowego przez fundusz private equity, może wiązać się ze zmianami osobowymi w organach przedsiębiorstwa oraz zmianą kierunku jego rozwoju. Przed podjęciem współpracy ważna jest więc szczegółowa analiza jej warunków.
[1] Jamroży Marcin (red.), Spółka osobowa prawa handlowego. Aspekty prawno-podatkowe, optymalizacja podatkowa.
[2] Tak m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 10 marca 2009 r.,IPPB1/415-1397/08-2/EC, WSA w Warszawie .
[3] https://psik.org.pl/pl/o-pe-vc/co-to-jest-pe-vc/2334-co-to-jest-pe-vc.