Milczące załatwienie sprawy w postępowaniu administracyjnym
Jednym z założeń ustawy z dnia 7 kwietnia 2017r. o zmianie ustawy – Kodeks podstępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2017.935) było wprowadzenie nowego trybu postępowania, będącego ułatwieniem dla stron, tzw. milczącego załatwienia sprawy (nowo dodany rozdział 8a kpa). Założenia były szczytne. Milczące załatwienie sprawy stać się ma alternatywą dla tradycyjnej decyzji administracyjnej i jednocześnie spowodować znaczące obniżenie kosztów postępowania. Wprowadzone przepisy mają zastosowanie do spraw wszczętych po 1 czerwca 2017r. Jednakże zauważyć należy, że organ jest uprawniony do stosowania procedury milczącego załatwienia sprawy jedynie w ściśle określonych przypadkach w przepisach szczególnych, które ciągle jeszcze w całości nie zostały uchwalone. W uzasadnieniu do projektu ustawy podnosi się, że skoro tryb nie będzie nadawał się do wszystkich kategorii spraw, to właściwe jest by ustawodawca, w oparciu o stopień skomplikowania, pewność obrotu i ryzyko naruszenia interesu publicznego decydował w których przypadkach strona będzie mogła korzystać z możliwości wynikających z milczącego załatwienia sprawy. Pozostaje oczekiwać w ilu realnie przypadkach stosowanie milczącego załatwienia sprawy będzie dopuszczalne. Zauważyć należy, że jeszcze przed wprowadzeniem nowych regulacji incydentalnie w przepisach szczególnych występowały sytuacje milczącego załatwienia sprawy (np. w prawie budowlanym). Jeśli okaże się, że w danej sprawie nie przewidziano milczącego załatwienia sprawy, to na bezczynność czy przewlekłość organu stronie przysługują środki ogólne, czyli ponaglenie, zawarte w art. 37 i nast. kpa.
Milczące załatwienie sprawy stosować będzie można wyłącznie na etapie I instancji. Procedura ta polega na przyjęciu pewnego rodzaju fikcji prawnej, że sprawa została w całości rozpoznana w sposób uwzględniający żądanie strony, mimo braku wydania pisemnej decyji. Dotyczy to przypadków gdy organ w terminie miesiąca (bądź innego, określonego w przepisie szczególnym) od otrzymania pisma strony nie wyda decyzji, postanowienia kończącego w sprawie, bądź nie wniesie sprzeciwu. Termin ten można jeszcze dodatkowo skrócić, gdyż organ zobowiązany jest do zawiadomienia strony przed upływem miesiąca, że nie wniesie w sprawie sprzeciwu. Nie rozciąga się to jednak na wydanie merytorycznej decyzji przez organ. W tym przypadku przyjmuje się, że sprawa została załatwiona w sposób milczący z chwilą doręczenia zawiadomienia. Należy podkreślić, że to nie jest jedynie uprawnienie organu, z którego może, ale nie musi skorzystać. Zgodnie z główną myślą przyświecającą niniejszej nowelizacji, czyli przyśpieszeniu oraz usprawnieniu postępowania administracyjnego, organ zobowiązany jest każdorazowo do zawiadomienia, że w sprawie sprzeciwu nie złoży. Jednakże, zgodnie z literalną wykładnią, jeśli organ nie dopełni swojego obowiązku, to do milczącego załatwienia sprawy dojdzie zgodnie z terminem ogólnym.
Warunkami konstytutywnymi zaistnienia milczącego załatwienia sprawy są jedynie bezczynność organu oraz upływ czasu. Jednakże zainteresowana strona może dodatkowo otrzymać w formie postanowienia zaświadczenie o milczącym załatwieniu sprawy przez organ. Odwrotnie, dopuszczalna jest również w formie postanowienia odmowa organu dotycząca wydania zaświadczenia o milczącym załatwieniu sprawy. Formalizm zaświadczenia ograniczony został do absolutnego minimum, przykładowo zaświadczenie nie wymaga uzasadnienia. Możliwość zażalenia zagwarantowano w obu wypadkach, tj. zaświadczenia o milczącym załatwieniu sprawy, jak również odmowie wydania zaświadczenia o milczącym załatwieniu sprawy. W sytuacji odmowy organu zażalenie jest oczywiście zrozumiałe. Wątpliwości pojawiają się w drugim przypadku. Wydaje się, że ma on dotyczyć sytuacji, w których wprawdzie organ wyda zaświadczenie o milczącym załatwieniu sprawy, ale okaże się, że sprawa nie została załatwiona zgodnie z wnioskiem strony. Podstawowe znaczenie powinna mieć tutaj decyzja organu, jednakże równie istotne są błędy w samym postanowieniu o zaświadczeniu.
Zachowane zostały pewne ,,bezpieczniki”, aby procedura milczącego załatwienia sprawy nie stała się nazbyt niebezpieczna dla stabilności obrotu. Mianowicie, od milczącego załatwienia sprawy przysługują administracyjne środki nadzwyczajne, czyli wznowienie postępowania, uchylenie, zmiana, oraz stwierdzenie nieważności decyzji. Pozostaje więc oczekiwać na realizację w praktyce wprowadzonych przepisów, odnoszących się do spraw wszczętych po 1 czerwca 2017r.