Czynności przerywające bieg przedawnienia, a wniosek o nadanie klauzuli wykonalności
Wierzyciel w celu wszczęcia postępowania egzekucyjnego wnosi o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu do właściwego sądu. Nierzadko w obrocie prawnym mają miejsce sytuacje, gdy wierzyciel z różnych przyczyn nie wnosi o nadanie klauzuli wykonalności niezwłocznie po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego. W tym czasie upływa termin przedawnienia, określony w art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z jego treścią, roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Zatem jeżeli wierzyciel uzyskał nakaz zapłaty, który uzyskał prawomocność z dniem 01 stycznia 2017 roku i nie obejmował świadczeń okresowych, to termin przedawnienia takiego tytułu egzekucyjnego upłynie w dniu 01 stycznia 2027 roku.
Art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Oczywiste jest, że art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego dotyczy wniesienia powództwa lub wniosku o wszczęcie egzekucji, jednak mogą pojawić się wątpliwości, czy wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności kwalifikuje się jako „czynność przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia albo zaspokojenia roszczenia”.
W większości orzecznictwo oraz doktryna uznaje, że złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności nie przerywa biegu przedawnienia (m. in. wyroki Sądu Najwyższego dnia 24 września 1971 r., sygn. II CR 358/71, z dnia 22 lutego 1973 r., sygn. III PRN 111/72 , z dnia 4 sierpnia 1977 r., sygn. IV PR 160/77 oraz uchwała z dnia 20 lutego 1974 r., sygn. III CZP 2/74). Pojawiają się jednak również poglądy przeciwne, dopuszczające przerwanie biegu przedawnienia, np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 1970 r., sygn. I PZ 2/70. Warto zauważyć, że wskazana linia orzecznicza ukształtowała się w latach 70. ubiegłego wieku. W ciągu ostatnich lat stanowisko sądów w tej materii zmienia się na korzyść wierzycieli.
Szczególnie doniosła jest Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., sygn. III CZP 101/03. Zgodnie z treścią podjętej uchwały, wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przerywa bieg przedawnienia. Sąd Najwyższy uzasadnił swoje stanowisko w ten sposób, że przepis art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego obejmuje wszelkie czynności konieczne, czyli takie, których nie można ominąć w toku dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, a więc także czynność polegającą na złożeniu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. Po złożeniu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, do czasu ukończenia tego postępowania, wierzyciel nie ma możliwości inicjowania dalszych stadiów postępowania, nie może więc podjąć innej czynności koniecznej, mogącej też przerwać bieg przedawnienia. Dlatego wniosek o nadanie klauzuli wykonalności nie tylko powoduje przerwanie biegu przedawnienia, ale też jego zawieszenie aż do ukończenia postępowania wywołanego tym wnioskiem.
Wyżej wymienione orzeczenie przyczyniło się do określenia stanowiska Sądu Najwyższego w sprawie wniosków o nadanie klauzuli na następcę prawnego z art. 788 § 1 Kodeku postępowania cywilnego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 listopada 2011 r., sygn. IV CSK 156/11, powołując się na ww. Uchwałę uznał, że bieg terminu przedawnienia zostaje również przerwany przez złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności na podstawie art. 788 k.p.c., ponieważ złożenie takiego wniosku jest czynnością konieczną do przeprowadzenia egzekucji na rzecz następcy wierzyciela lub przeciwko następcy dłużnika. Ponadto stwierdził, że nie powinna budzić zastrzeżeń możliwość wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia przez złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. Orzeczenie to jest o tyle istotne, że przy rozwiniętym na szeroką skalę rynku wierzytelności często dochodzi do zmian wierzyciela, co wymaga nadania klauzuli na następcę prawnego.
Warto zwrócić uwagę na stosunkowo nowy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2016 roku poruszający kwestię przerwania biegu przedawnienia przez wniosek o nadanie klauzuli wykonalności. Sąd Najwyższy wprost stwierdził, że przepis art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego obejmuje swą dyspozycją wszelkie czynności konieczne, czyli takie, których nie można pominąć w toku dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, a więc także czynność polegającą na złożeniu wniosku o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Abstrahując od kwestii wniosku o nadanie klauzuli wykonalności należy zauważyć, że Sad Najwyższy jednocześnie stwierdził, że wniosek o wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego nie przerywa biegu przedawnienia.
Biorąc pod uwagę najnowsze orzecznictwo, zauważalna jest zmiana koncepcji przerwania biegu przedawnienia przez złożenie wniosku o nadanie klauzuli na następcę prawnego. O ile pierwotnie dominowała koncepcja, że ww. wniosek nie przerywa biegu przedawnienia, o tyle coraz powszechniejszy staje się pogląd, że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, jako czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia albo zaspokojenia roszczenia, bieg przedawnienia przerywa. Stwarza to nowe możliwości przed wierzycielami, którzy zdążyli wnieść o nadanie klauzuli przed upływem dziesięcioletniego terminu liczonego od daty uprawomocnienia się tytułu egzekucyjnego. W ten sposób ciągle jest przed nimi otwarta droga do skutecznej egzekucji roszczeń.