Upadłość konsumencka szansą na nowe życie?
Realna szansa konsumentów na redukcję lub umorzenie w całości zobowiązań została wprowadzona nowelizacją ustawy Prawo Upadłościowe i Naprawcze (PUiN) z dnia 31 grudnia 2014 roku. Przepisy te dokonały istotnej liberalizacji przesłanek ogłoszenia upadłości oraz otworzyły drogę zadłużonym konsumentom na nowe życie.
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż upadłość konsumencka jest postępowaniem sądowym skierowanym dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów), którzy stali się niewypłacalni. Przez pojęcie niewypłacalności należy rozumieć stan, w którym dłużnik nie jest w stanie wykonywać swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 ust. 1 p.u.n.). Niniejsze postępowanie ma podwójne zadanie. Z jednej strony ma na celu oddłużenie niewypłacalnego konsumenta poprzez umorzenie całości lub części długów konsumenta w stosunku do jego wierzycieli, których konsument nie jest, ani nie będzie w stanie zapłacić. Natomiast z drugiej strony, ma za zadanie odzyskanie należności od niewypłacalnego konsumenta przez jego wierzycieli.
Upadłość konsumencka prowadzi bowiem do umorzenia zobowiązań, które powstały przed dniem ogłoszenia upadłości i nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym lub w wyniku wykonania planu spłaty, czy zawartego układu. W rezultacie, finalnym efektem niniejszego postępowania ma być całkowite zwolnienie konsumenta z długów. Istnieją jednakże pewne warunki, które konsument musi spełnić. Nowelizacja PUiN wskazuje, iż konsument nie ogłosi upadłości ani nie będzie miał możliwości oddłużenia, jeżeli doprowadził do swojej niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, podejmował działania na szkodę swoich wierzycieli, czy w toku postępowania ukrywał majątek lub nie wykonywał innych obowiązków wynikających z ustawy.
Zamysłem nowelizacji ustawy jest idea, aby zamiast indywidualnych postępowań sądowych oraz egzekucyjnych doprowadzić do łącznego i równego zaspokojenia roszczeń wierzycieli konsumenta skumulowanych w jednym postępowaniu. W postępowaniu upadłościowym dochodzi bowiem do likwidacji całego lub części majątku konsumenta, a uzyskane z tego tytułu środki przekazuje się na zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Likwidację majątku przeprowadza wyznaczony przez Sąd syndyk, który ma za zadanie:
– dokonać spisu całego majątku konsumenta;
– zweryfikować zgłaszane przez wierzycieli konsumenta roszczenia;
– spieniężyć majątek konsumenta;
– uzyskane środki przekazać poszczególnym wierzycielom.
Postępowanie w sprawie upadłości konsumenckiej prowadzi właściwy dla dłużnika Sąd Rejonowy (Wydział gospodarczy do spraw upadłościowych i naprawczych) także wtedy, gdy zadłużony konsument ma tylko jednego wierzyciela. Co istotne, wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić tylko dłużnik. Wierzyciele dłużnika nie mają możliwości zainicjowania postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenckiej.
Początkowym etapem upadłości konsumenckiej jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, który powinien zawierać między innymi: identyfikatory dłużnika; wskazanie miejsc,
w których znajduje się majątek dłużnika; wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie; aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników; spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty; spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania; listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia.
Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, poza przesłanką opisaną powyżej, jeżeli
w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:
– w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika; – uchylono ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli,
– dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku
o ogłoszenie upadłości,
– czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Pomimo zaistnienia jednej z ww. przesłanek, Sąd może przeprowadzić postępowanie, jeżeli jest ono uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. W przypadku,
gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania albo
w masie upadłości brak jest płynnych funduszów na ich pokrycie, koszty te pokrywa tymczasowo Skarb Państwa.
Kolejnym etapem postępowania upadłościowego, po likwidacji majątku upadłego przez syndyka, jest ustalenie przez Sąd planu spłaty zadłużenia, obejmującego część wierzytelności niezaspokojonych z likwidacji majątku upadłego powstałych przed ogłoszeniem upadłości oraz wszystkie wierzytelności przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości. Sąd, po analizie stanu sprawy, ustala jaka część dochodów konsumenta przeznaczana będzie na zaspokojenie tych wierzytelności oraz w jakim terminie konsument będzie miał wykonywać obowiązki związane z planem spłaty. Ustalając plan spłaty wierzycieli, Sąd bierze pod uwagę zarówno możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, jak i wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz realność ich zaspokojenia
w przyszłości. W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli Sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie (nie dłuższym niż 36 miesięcy, a w określonych ustawą przypadkach 54 miesięcy), konsument jest obowiązany spłacać zobowiązania wynikające z listy wierzytelności.
Ww. postanowieniu Sąd określa również jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty. Co istotne również, w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ustaleniem planu spłaty wierzycieli.
Alternatywą dla planu spłaty jest możliwość złożenia przez konsumenta propozycji układowych. Stanowią one inicjatywę konsumenta, w której może on przedstawić warunki likwidacji i restrukturyzacji majątku oraz spłatę wierzytelności. W propozycjach układowych może znaleźć się propozycja rozłożenia wierzytelności na raty na dłuższy okres, propozycja zachowania określonego składnika majątkowego, czy odroczenia płatności danej wierzytelności.
Na zakończenie należy wskazać, iż w wyjątkowych wypadach Sąd może umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego
w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.
Reasumując należy uznać, iż nowelizacja PUiN stanowi ogromną szansę dla zadłużonych konsumentów, którzy z jednej strony mają możliwość zrestrukturyzowania swojego zadłużenia
i spłaty wierzycieli na dogodnych warunkach, a z drugiej strony pozwala konsumentom
na utrzymanie podstawowych potrzeb życiowych, mieszkaniowych czy zarobkowych.