Prawo ochronne na znak towarowy i jego charakter
Należy zauważyć, że znak towarowy powstaje niezależnie od jego rejestracji przed właściwym urzędem. Przedsiębiorca może zastosować dane oznaczenia w funkcji znaku towarowego, oznaczając nim towary i usługi. Rejestracja ma charakter fakultatywny, wiąże się z przyznaniem prawa ochronnego. Art. 121 ustawy Prawo własności przemysłowej stanowi, że „na znak towarowy może być udzielone prawo ochronne”. Prawo podmiotowe powstaje po nabyciu przez uprawnionego prawa do znaku towarowego, jeżeli znak spełnia określone przesłanki wynikające z ustawy Prawo własności przemysłowej. Prawem podmiotowym jest prawo przyznane i gwarantowane jednostce przez normy prawne, które określa sferę działania uprawnionego. Co więcej prawo do znaku towarowego jest prawem podmiotowym bezwzględnym, świadczy o tym art. 16 porozumienia TRIPS – Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej.
Po przeprowadzeniu prawidłowej procedury zgłoszeniowej i rejestracyjnej znaku towarowego oraz możliwości uznania oznaczenia za znak towarowy, uzyskuje on prawo ochronne o charakterze wyłącznym. Bardzo ważną rolę odgrywa tu zdolność odróżniająca, która jest emanacją wyróżniających, charakterystycznych cech znaku towarowego. Zdolność ta decyduje o rejestracji znaku i nabyciu przez niego wyłącznego prawa ochronnego[1]. Prawo podmiotowe jest nabywane przeważnie na mocy konstytutywnej decyzji administracyjnej, która jest wydawana przez organ rejestracyjny[2]. Nabycie może być konstytutywne, gdy powstaje nieistniejące prawo lub translatywne, które polega na przejściu już istniejącego prawa z jednego podmiotu na inny[3]. Na podstawie decyzji udzielającej prawa ochronnego kształtuje się wyłączne prawo podmiotowe o skuteczności czasowej i terytorialnej. Czas korzystania z prawa ochronnego trwa 10 lat, ale istnieje możliwość przedłużenia jego trwania na wniosek uprawnionej osoby. Skuteczność terytorialna oznacza, że poprzez uzyskanie prawa ochronnego do znaku towarowego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (art. 153 ustawy Prawo własności przemysłowej).
Należy zauważyć, że rejestracja nie stanowi aktu konstytuującego znak towarowy, tylko nadaje podmiotowi uprawnionemu prawo ochronne. Wypływa z tego taki wniosek, że znak towarowy jako dobro prawne[4] istnieje bez względu na rejestrację znaku. Jest składnikiem niematerialnym przedsiębiorstwa i jego istotnym elementem renomy, kształtującym pozycję przedsiębiorcy na rynku. Znak towarowy, który nie jest chroniony prawem ochronnym, może podlegać ochronie na podstawie prawa nieuczciwej konkurencji. Bez wątpienia jednak prawo ochronne na znak towarowy daje pozytywne uprawnienia, które wzmacniają pozycję uprawnionego ze znaku.
Prawa ochronnego nie udziela się na oznaczenia, które nie mogą być znakiem towarowym, nie spełniają dwóch cech takich jak możliwość graficznego przedstawienia i zdolność odróżniająca[5]. Art. 129 ust. 2 ustawy Prawo własności przemysłowej wymienia sytuacje, kiedy oznaczenia nie mają dostatecznych znamion odróżniających. W orzecznictwie podkreśla się, że dokonując oceny tej zdolności, bierze się pod uwagę odbiór znaku w przeciętnych warunkach obrotu, z uwzględnieniem jego uczestników[6].
Art. 154 ustawy Prawo własności przemysłowej opisuje na czym polega używanie znaku towarowego przez przedsiębiorcę. Wymienia między innymi możliwość oferowania, wprowadzania towarów objętych prawem ochronnym do obrotu, posługiwania się znakiem w celu reklamy lub importu i eksportu tych towarów. Uprawnienie do używania znaku towarowego należy do pozytywnej sfery prawa ochronnego.
Dokonanie rejestracji i przyznanie znakowi towarowemu prawa ochronnego stwarza gwarancję ochrony przed pewnymi naruszeniami, które zostały wskazane w art. 296 ustawy Prawo własności przemysłowej. Te roszczenia zakazowe skierowane przeciwko osobom trzecim należą do sfery negatywnej prawa ochronnego. Do takich naruszeń należy na przykład „bezprawne” używanie w obrocie gospodarczym znaku identycznego do zarejestrowanego już znaku w odniesieniu do identycznych towarów (art. 296 ustawy Prawo własności przemysłowej). Określenie naruszenia jako „bezprawne” oznacza, że zostało podjęte bez zgody właściciela oraz narusza normy prawne obowiązujące w określonym systemie. Oprócz naruszenia prawa ochronnego, mogły zostać także zniwelowane ogólne zasady prawa. Konsekwencją tej sytuacji jest to, że nie tylko podmiot, któremu udzielono prawa ochronnego na znak towarowy, ale także podmiot używający znaku bez posiadania tego uprawnienia może wystąpić z roszczeniem przeciw sprawcy bezprawnego działania.
[1] A. Matlak, Zagadnienia prawa własności przemysłowej, Kraków 2006, s. 12.
[2] W. Berlit, Markenrecht, München 2010, s. 11.
[3] A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2001, s. 143 i nast.
[4] J. Koczanowski, Funkcje i ochrona prawna znaków towarowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1976, nr 8, s. 92.
[5] J. Sieńczyło-Chlabicz, Prawo Własności Intelektualnej, Warszawa 2009, s.399.
[6] R. Skubisz , Prawo znaków towarowych. Komentarz, Warszawa 1997, s. 56.