Terminy zapłaty w transakcjach handlowych
Z dniem 28 kwietnia 2013r. weszła w życie nowa Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Tym samym wdrożono do polskiego prawa dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. Głównym celem nowego uregulowania jest zwalczanie zatorów płatniczych poprzez zdyscyplinowanie stron umowy do stosowania krótszych terminów zapłaty.
Ustawa z dnia 08 marca 2013r. zastąpiła dotychczas obowiązującą ustawę o takim samym tytule i wprowadziła nowe zasady współpracy pomiędzy przedsiębiorcami w zakresie płatności.
Zakres stosowania
Nowe uregulowanie ma zastosowanie do umów, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają je w związku z wykonywaną działalnością. Przepisy ustawy stosuje się do umów, których wyłącznymi stronami są:
a) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej,
b) podmioty prowadzące działalność, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej,
c) osoby wykonujące wolny zawód,
d) podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2010r. Nr 113, poz. 759, z późn.zm),
e) oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
f) prowadzący przedsiębiorstwa na terytorium Polski przedsiębiorcy zagraniczni w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizycznej,
g) przedsiębiorcy z państw członkowskich UE, EFTA, stron umowy o EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej.
Wyłączenia stosowania
Przepisów ustawy nie stosujemy natomiast do:
a) długów objętych postępowaniem upadłościowym i naprawczym,
b) umów na podstawie których wykonywane są czynności bankowe w rozumieniu przepisów art. 5 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe.
c) umów, których stronami są wyłącznie podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych oraz dostaw i usług, do których stosuje się przepis art. 346 ust. 1 lit. b Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Obowiązujące terminy zapłaty
Zgodnie z założeniami dyrektywy celem nowej ustawy jest zniechęcenie uczestników obrotu gospodarczego do stosowania terminów zapłaty dłuższych niż 30 dni.
Stosownie do postanowień omawianej ustawy, jeśli strony transakcji handlowej (z wyłączeniem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym, w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt. 2-4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217), przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, to wierzyciel może żądać zapłaty odsetek ustawowych po upływie 30 dni. W takim przypadku 30 dni liczonych jest od dnia spełnienia świadczenia przez wierzyciela i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, do dnia faktycznej zapłaty, jednakże nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego, tj. wyznaczonego przez wierzyciela dnia zapłaty.
Jeśli strony nie ustaliły w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia jego świadczenia do dnia zapłaty, ale nie dłużej nie do dnia wymagalności świadczenia, przysługują naliczania odsetek ustawowych bez konieczności kierowania w tym zakresie do dłużnika wezwania do zapłaty.
Omawiana ustawa przewiduje, że terminy zapłaty w transakcjach między przedsiębiorcami, z wyłączeniem tych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny (zgodnie z definicją ustawową podmiot publiczny to podmiot, o którym mowa w treści art. 3 ust. 1 pkt 1-3a ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych), liczone od dnia doręczenia faktury lub rachunku, potwierdzających zrealizowanie dostawy towaru lub wykonanie usługi, nie mogą przekraczać 60 dni kalendarzowych. Termin ten może zostać wydłużony przez Strony, poprzez dokonanie stosownego zapisu w umowie jednak wyłącznie pod warunkiem, że takie ustalenie nie będzie sprzeciwiało się społeczno-gospodarczemu celowi umowy i zasadom współżycia społecznego, a także będzie obiektywnie uzasadnione biorąc po uwagę właściwość towaru lub usługi. Należy pamiętać, że powyższe przesądza o tym, że przedłużenie terminu może zostać dokonane wyłącznie w umowie zawartej przez strony w formie pisemnej. Nie będzie więc skuteczne dokonanie przedłużenia terminu, jeżeli znajdzie ono odzwierciedlenie wyłącznie w treści faktury VAT czy rachunku.
Krótszy termin do zapłaty przewidziano dla transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny (zgodnie z cytowaną wcześniej definicją). W takich przypadkach, termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 30 dni, liczonych od dnia doręczenia faktury lub rachunku, a w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – 60 dni. Strony transakcji mogą ustalić termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, pod warunkiem, że ustalenie to jest obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy, a termin ten nie przekracza 60 dni.
Konsekwencje przekroczenia terminów zapłaty
Jeśli wbrew zakazowi przewidziano termin zapłaty dłuższy niż 60 dni (w przypadku podmiotów publicznych – 30 dni), wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni przysługują odsetki podatkowe (art. 56 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa).
Zbadanie towaru
Jeśli strony transakcji handlowej przewidziały w umowie zbadanie towaru lub usługi celem potwierdzenia zgodności towaru lub usługi z umową, czas trwania tego badania nie może być sprzeczny ze społeczno-gospodarczym celem umowy i zasadami współżycia społecznie. Musi też być obiektywnie uzasadniony i nie może przekraczać 30 dni, liczonych od dnia otrzymania towaru lub usługi. Gdy strony umówiły się na badanie zgodności i dłużnik otrzymał fakturę lub rachunek przed dniem rozpoczęcia badania towaru lub w trakcie tego badania, termin zapłaty jest liczony od dnia zakończenia badania towaru lub usługi.
Rekompensata za koszty odzyskania należności
Nowa ustawa wprowadziła także instrument, którego celem jest zwrot wierzycielowi kosztów, które poniósł przy dochodzeniu kwoty należnej mu od dłużnika. Polega on na tym, że od dnia nabycia przez wierzyciela uprawnienia do naliczania odsetek z tytułu przekroczenia terminów zapłaty należności, przysługiwać mu będzie kwota tytułem stałej rekompensaty. Wysokość rekompensaty została określona jako równowartość kwoty 40 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Ponieważ w praktyce kwota ta w wielu przypadkach z pewnością nie będzie pokrywała rzeczywiście poniesionych kosztów dochodzenia należności, to ustawodawca przyjął, iż w każdym wypadku kiedy koszty rzeczywiście poniesione przez wierzyciela przekroczą 40 EURO, wierzycielowi przysługuje zwrot tych kosztów, w tym kosztów postępowania sądowego, pomniejszonych o kwotę 40 EURO.
Omawiana ustawa ma zastosowanie tylko do tych umów (transakcji handlowych), które zostały zawarte po jej wejściu w życie. Do wcześniejszych należy stosować przepisy uchylonej ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.