Jak się pozbyć kłopotliwego wspólnika ze spółki z o.o.?
Co może zrobić wspólnik lub wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, kiedy wśród nich pojawia się osoba, z powodu której prawidłowe działanie spółki jest utrudnione? Zakładamy sytuację, w której konfliktu nie da się załagodzić polubownie. W takim wypadku jedynym rozwiązaniem może okazać się pozbycie kłopotliwego wspólnika.
Oczywiście najszybszym i najkorzystniejszym rozwiązaniem jest po prostu odkupienie udziałów od sprawiającego problemy wspólnika lub wspólników. Jednak w praktyce może się to okazać niemożliwe, gdyż osoba lub osoby te mogą nie chcieć pozbywać się swoich udziałów. Istnieją jednak inne możliwości usunięcia wspólnika: wykluczenie wspólnika lub przymusowe umorzenie udziałów.
Zgodnie z art. 266 kodeksu spółek handlowych z ważnych powodów Sąd może orzec o wyłączeniu wspólnika. Do ważnych powodów można zaliczyć takie jak: działanie na szkodę spółki, niewykonywanie uchwał spółki, podejmowanie działań konkurencyjnych, nadużywanie prawa indywidualnej kontroli, naruszenie zasad lojalności wobec spółki, brak współdziałania przy podejmowaniu uchwał, choroba, wyjazd za granicę itp. (Komentarz do art. 266 kodeksu spółek handlowych (Dz.U.00.94.1037), [w:] A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tom I.).
Wykluczenie wspólników może być dokonane na wniosek wszystkich pozostałych wspólników, posiadających ponad 50% udziałów. Umowa spółki może przyznać prawo do wystąpienia z powództwem o wyłączenie wspólnika mniejszej liczbie udziałowców, jednak warunek posiadania przez nich ponad 50% udziałów pozostaje niezmieniony. Udziały wyłączonego wspólnika muszą być objęte przez pozostałych wspólników lub przez osoby trzecie. Cenę przejęcia udziałów ustala Sąd według ich rzeczywistej wartości w dniu doręczenia pozwu.
Innym sposobem jest umorzenie udziałów. Może ono nastąpić tylko wtedy, gdy możliwość taką zakłada umowa spółki (zgodnie z art. 199 kodeksu spółek handlowych). Jeśli takiego zapisu w umowie nie ma, niestety rozwiązanie to jest niedopuszczalne. Teoretycznie istnieje możliwość zmiany umowy spółki tak, żeby zapis o możliwości umorzenia udziałów się w niej znalazł. Jednakże zgodnie z orzecznictwem zapis taki może być dokonany jedynie w oderwaniu od konkretnego przypadku. Musi być zatem czysto teoretyczny i w momencie jego dokonywania nie odnosić się do konkretnej sprawy. W przeciwnym wypadku może być dość łatwo zakwestionowany przez udziałowca przeciwko któremu został dokonany.
Jeśli jednak w umowie spółki zapis taki istnieje, mamy dwie możliwości: umorzenie dobrowolne i przymusowe. Umorzenie dobrowolne polega na tym, ze za zgodą wspólnika spółka nabywa jego udziały. Jeśli jednak wspólnik nie godzi się na dobrowolne umorzenie udziałów, istnieje możliwość ich przymusowego umorzenia. Warunki takiej czynności musi określać umowa spółki. W obu przypadkach umorzenie udziałów wymaga uchwały pozostałych wspólników. W uchwale takiej musi być podana podstawa prawna umorzenia i wysokość wynagrodzenia należnego wspólnikowi za jego udziały.
Umorzenie udziałów, o ile nie jest dokonywane z czystego zysku, skutkuje obniżeniem kapitału zakładowego. Jeśli jednak umorzenie wymaga obniżenia kapitału zakładowego, następuje ono dopiero z chwilą obniżenia kapitału.