Prokura i odpowiedzialność prokurenta
Kto może ustanowić prokurę? Jak to zrobić? Kto może być prokurentem? Jaka jest odpowiedzialność prokurenta?
Prokura regulowana jest przez przepisy art. 1091 – 1099 Kodeksu cywilnego. Jest swoistym pełnomocnictwem, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Może być udzielona jedynie przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Zakres umocowania prokurenta jest ściśle określony przez przepisy, które mają charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że co do zasady nie można zmieniać rozwiązań wskazanych w przepisach. Do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności. Prokurę można jednak ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.
Prokurent działa w imieniu i ze skutkami dla reprezentowanego, swoim zachowaniem może wywołać skutki prawne bezpośrednio w sferze reprezentowanego. Działając w imieniu przedsiębiorcy, prokurent składa własnoręczny podpis zgodnie ze znajdującym się w KRS wzorem podpisu, wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę, chyba że z treści dokumentu wynika, że działa jako prokurent. Zdolność bycia prokurentem ograniczona została tylko do osób fizycznych i to mających pełną zdolność do czynności prawnych. Prokury nie można przenieść, tak jak może się to zdarzyć w przypadku pełnomocnictwa, jednakże prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności. Udzielenie i wygaśnięcie prokury musi być zgłoszone do rejestru. Udzielenie musi być dokonane w formie pisemnej – pod rygorem nieważności.
Prokura jest udzielana zawsze w takim samym zakresie (w ramach danego rodzaju prokury) i nie może być przez czynność prawną ograniczona ze skutkiem wobec osób trzecich. Jeśli ograniczenie takie zostałoby zastrzeżone, nie wywołuje ono skutków prawnych wobec osób trzecich (np. kontrahentów przedsiębiorcy), ale w stosunku wewnętrznym łączącym przedsiębiorcę i prokurenta ograniczenia prokury są w pełni dopuszczalne i wiążące. Za złamanie ograniczenia ustanowionego np. uchwałą władz spółki, prokurent odpowiada na zasadach ogólnych (odpowiedzialność odszkodowawcza).
Prokura może być udzielona każdej z kilku osób oddzielnie (prokura samoistna) lub kilku z nich łącznie (prokura łączna). Udzielenie prokury łącznej oznacza, że prokurenci mogą skutecznie dokonać w imieniu przedsiębiorcy czynności objętej zakresem przysługującego im umocowania tylko wspólnie.
Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy, a także w momencie śmierci prokurenta. W okresie likwidacji nowa prokura nie może być ustanowiona.
Ustanowienie prokury w spółkach osobowych wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Odwołać prokurę może każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki.
Jeśli chodzi o przepisy Kodeksu spółek handlowych co do spółek kapitałowych i prokurentów, to niezależnie od formy reprezentacji w spółce, oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta. Powołanie prokurenta wymaga co do zasady zgody wszystkich członków zarządu. Odwołać prokurę może za to każdy członek zarządu. Prokurent nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w sp. z o.o.
Przy działaniu prokurenta, może pojawić się jego odpowiedzialność – kontraktowa względem przedsiębiorcy oraz karna:
Odpowiedzialność kontraktowa
Udzielenie prokury nie jest jednoznaczne z kreowaniem stosunku podstawowego (np. pracy, zlecenia), choć może to mieć miejsce w tym samym czasie. Nawet gdyby pomiędzy prokurentem będący pracownikiem, a przedsiębiorcą-pracodawcą ustał stosunek pracy, wtedy i tak do czasu złożenia oświadczenia o odwołaniu prokury pozostaje on prokurentem konkretnego przedsiębiorcy. Nie ma wtedy jednak obowiązku wykonywania prokury. Oczywiście często zdarza się, że obie czynności następują razem.
Przedsiębiorca może zawrzeć z prokurentem umowę określającą, czy i w jakim zakresie prokurent jest zobowiązany do działania w imieniu przedsiębiorcy (umowa o pracę, umowa cywilnoprawna). Jest to tzw. stosunek podstawowy.
Stosunek prokury i stosunek podstawowy istnieją zasadniczo niezależnie od siebie. Dla osób trzecich ma znaczenie treść umocowania określona ustawą, czyli szerokie prawa prokurenta do reprezentowania spółki. Ewentualne ograniczenia lub obowiązki nałożone na prokurenta w umowie z przedsiębiorcą mają znaczenie tylko w ich stosunkach wewnętrznych. Prokurent występujący wbrew przyjętym w stosunku podstawowym obowiązkom lub ograniczeniom odpowiada wobec przedsiębiorcy za wyrządzoną szkodę na podstawie odpowiedzialności kontraktowej. Nie ma to jednak znaczenia dla skuteczności jego działania w stosunkach z osobami trzecimi.
Jeśli prokurent jest jednocześnie pracownikiem przedsiębiorcy, wtedy odpowiada względem przedsiębiorcy na zasadach wynikających z Kodeksu pracy.
Odpowiedzialność karna
W pewnych ekstremalnych sytuacjach, prokurenta dotyczyć mogą przepisy Kodeksu karnego, w szczególności rozdziałów: Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową i Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu. Są to jednak sytuacje wyjątkowe, w których prokurent musi ponosić winę danego działania. Dlatego wskażę je jedynie w krótkich punktach. Karze podlega ten:
– Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego.
– Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, odmawia ponownego przyjęcia do pracy osobie, o której przywróceniu orzekł właściwy organ.
– Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, będąc zobowiązanym orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje.
– Kto narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość.
– Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku (umyślnie bądź nieumyślnie) i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
– Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji.
– Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, (umyślnie bądź nieumyślnie) wyrządza jej znaczną szkodę majątkową.
– Kto, pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub mając, z racji zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji, istotny wpływ na podejmowanie decyzji związanych z działalnością takiej jednostki, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę w zamian za zachowanie mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo za czyn nieuczciwej konkurencji lub za niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia.
– Kto w ww. wypadkach udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej.
– Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, elektronicznego instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia.
– Kto, w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania.
– Kto środki płatnicze, papiery wartościowe lub inne wartości dewizowe, prawa majątkowe albo mienie ruchome lub nieruchome, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku.
– Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku.
– Kto, w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem.
– Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, albo doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności.
– Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania.
– Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych.
– Kto wierzycielowi udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości.
– Kto będąc wierzycielem, który w związku z ww. postępowaniem przyjmuje korzyść za działanie na szkodę innych wierzycieli albo takiej korzyści żąda.
– Kto wyrządza szkodę majątkową osobie fizycznej, prawnej albo jednostce organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności.
– Kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym.
– Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, udaremnia lub utrudnia przetarg publiczny albo wchodzi w porozumienie z inną osobą działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany.
– Kto w związku z publicznym przetargiem rozpowszechnia informacje lub przemilcza istotne okoliczności mające znaczenie dla zawarcia umowy będącej przedmiotem przetargu albo wchodzi w porozumienie z inną osobą, działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany.
Za powyższe przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu może odpowiadać także ten, kto, na podstawie umowy lub faktycznego wykonywania, zajmuje się sprawami majątkowymi innej osoby prawnej, czyli także prokurent.
Komentarze |0|
Tagi: odpowiedzialność prokurenta, prokura, prokurent, ustanowienie prokury