Sankcje wobec Rosji wprowadzone w Unii Europejskiej
Sankcje wobec Rosji wprowadzone w Unii Europejskiej
Działania Rosji destabilizujące sytuację na Ukrainie doprowadziły do podjęcia szeregu aktów prawnych, wprowadzających sankcje, wśród nich znajdują się akty ustawodawcze – decyzji, rozporządzenia lub akty wykonawcze, które mają charakter nieustawodawczych środków ograniczających. Środki te mają na celu odcięcie Rosji od istotnych źródeł dochodów, zmniejszając jej zdolność do finansowania i kontynuowania działań wojennych, a także obciążenie odpowiednimi kosztami gospodarczymi i politycznymi rosyjskich elit politycznych, które ponoszą odpowiedzialność za tę inwazję.
Na stronie wskazanej poniżej znajduje się kalendarium unijnych sankcji na Rosję:
Sankcje opisane na ww. stronie internetowej nie stanowią listy zamkniętej unijnych środków ograniczających wobec Rosji, ponieważ w każdej chwili może zaistnieć potrzeba wprowadzeniu nowych sankcji na potrzeby szybkiego reagowania na ciągle zmiany sytuacji w zakresie rosyjskiej inwazji na Ukrainę.
Sprawdzić sankcje wobec Rosji można na także na stornie:
https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/001568#13
Poniżej w skrócie przedstawione są środki ograniczające, które przede wszystkim obejmują sankcje indywidualne, sankcje gospodarcze, restrykcje medialne i środki dyplomatyczne.
Sankcje indywidualne
- polegają na zakazie wjazdu i zamrożeniu aktywów podmiotów objętych sankcjami.
- zakaz wjazdu oznacza, że osoby znajdujące się na liście sankcyjnej nie mogą wjeżdżać na terytorium UE ani przez nie przejeżdżać drogą lądową, powietrzną ani morską;
- zamrożenie aktywów oznacza, że wszystkie rachunki w unijnych bankach należące osób i podmiotów znajdujących się na liście sankcyjnej są zamrożone. Osób tych obejmuje także zakaz dostarczania środków finansowych i aktywów;
na liście sankcyjnej znajdują się m.in. prezydent Rosji, minister spraw zagranicznych, oligarchowie związani z Kremlem, posłowie Dumy Państwowej i Rady Bezpieczeństwa, urzędnicy wysokiego szczebla, niektórzy biznesmeni, propagandyści i dezinformatorzy, a także niektórzy członkowie rodzin tych osób.
Sankcje gospodarcze obejmują zakazy w sektorze finansowym, energetycznym, transportowym i technologicznym.
Sankcje dotyczące sektora finansowego:
- ograniczenie dostępu do niektórych rosyjskich banków i firm, w tym zakaz transakcji z rosyjskim Bankiem Centralnym, wykluczenie rosyjskich banków z systemu SWIFT;
- zakaz inwestowania w projekty współfinansowane przez rosyjski Fundusz Inwestycji Bezpośrednich;
- ograniczenia dostępu niektórych podmiotów rosyjskich do rynków kapitałowych;
- zakazano dopuszczenia do obrotu giełdowego akcji rosyjskich podmiotów państwowych w unijnych systemach obrotu i świadczenia związanych z nimi usług;
- całkowity zakaz wszelkich transakcji z niektórymi rosyjskimi przedsiębiorstwami państwowymi z różnych sektorów, tworzącymi militarno-przemysłowy kompleks Kremla;
- zakaz wystawiania ratingów Rosji i przedsiębiorstwom rosyjskim przez unijne agencje ratingowe oraz zakaz świadczenia usług ratingowych rosyjskim klientom;
- zakaz przyjmowania dużych depozytów w bankach UE.
Sankcje w sektorze energetycznym:
- ograniczano dostęp Rosji do określonych strategicznie cennych technologii i usług, które można wykorzystać do produkcji i wydobycia ropy naftowej;
- zakaz nowych inwestycji w rosyjski sektor energetyczny oraz kompleksowe ograniczenia wywozowe dotyczące sprzętu, technologii i usług dla przemysłu energetycznego Rosji;
- zakaz importu wszelkich form rosyjskiego węgla kamiennego;
- zakaz importu ropy naftowej i produktów naftowych z Rosji do UE.
Sankcje w sektorze transportu
- zakaz wywozu towarów i technologii nadających się do wykorzystania w przemyśle lotniczym i kosmicznym;
- zakaz usług ubezpieczeniowych, reasekuracyjnych i konserwacyjnych w odniesieniu do towarów i technologii nadających się do wykorzystania w przemyśle lotniczym i kosmicznym;
- zakaz finansowania i pomocy finansowej w odniesieniu do towarów i technologii nadających się do wykorzystania w przemyśle lotniczym i kosmicznym (zakaz obejmuje statki powietrzne, statki kosmiczne i ich części);
- zakaz zamknięcia przestrzeni powietrznej UE dla wszystkich rosyjskich samolotów, w tym lądowania na terytorium UE, startu z terytorium UE i przelotu nad terytorium UE rosyjskich przewoźników lotniczych, zarejestrowanych w Rosji statków powietrznych i będących własnością, czarterowanych, kontrolowanych przez rosyjskie osoby prawne i fizyczne.
Ograniczenia handlu poprzez zakaz eksportu i importu towarów:
- zakaz importu wyrobów stalowych objętych obecnie unijnymi środkami ochronnymi;
- unijny zakaz eksportu towarów luksusowych, który ma bezpośrednio uderzyć w rosyjskie elity;
- dodatkowe zakazy importu, w tym cementu, wyrobów gumowych, drewna, napojów spirytusowych, napojów alkoholowych, luksusowych owoców morza;
- zakazy eksportu – o wartości 10 mld euro – w sektorach wrażliwych dla Rosji ze względu na jej uzależnienie od dostaw z UE (dotyczą np. komputerów kwantowych, zaawansowanych półprzewodników, wrażliwych maszyn, sprzętu transportowego i chemikaliów, specjalistycznych katalizatorów stosowanych w przemyśle rafineryjnym;
- zakaz eksportu paliwa do silników odrzutowych i dodatków paliwowych, które mogą być stosowane przez armię rosyjską;
- zakaz importu węgiel i inne stałe paliwa kopalne;
- zakaz eksportu i importu broni, towarów podwójnego zastosowania do celów militarnych lub dla użytkowników wojskowych w Rosji.
Restrykcje medialne i środki dyplomatyczne
- zakazano nadawania i pomocy w nadawaniu oraz zawieszenie wszelkich licencji i zezwoleń w tym względzie w odniesieniu do rosyjskich mediów, wśród których RT – Russia Today (English, UK, Germany, France, Spanish) Sputnik, Rossija RTR / RTR Płanieta, Rossija 24 / Russia 24 i TV Centre International;
- dyplomatyczne: wstrzymano różnorodne rozmowy i negocjacje z Rosją;
- podjęto działania zmierzające do zawieszenia finansowania nowych operacji lub programów z Rosją przez międzynarodowe instytucje finansowe;
- zawieszono programy współpracy dwustronnej i regionalnej z Rosją;
- podjęto decyzję o częściowym zawieszeniu umowy o ułatwieniach wizowych między Unią Europejską i Rosją, w tym stosowania dla określonych grup osób z Rosji (w tym delegacje oficjalne, przedsiębiorcy, przedstawiciele administracji, parlamentu) uproszczonej dokumentacji wjazdowej, wydawania wiz wielokrotnych.
Rozporządzenie Rady (UE) 2022/428 z dnia 15 marca 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 833/2014 dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie
Na mocy tego rozporządzenia zakazuje się wszelkie transakcje z niektórymi przedsiębiorstwami państwowymi, świadczenia usług ratingu kredytowego na rzecz osób i podmiotów z Rosji i nowych inwestycji w rosyjski sektor energetyczny.
Art. 3aa ww. rozporządzenia zakazuje:
- a) nabywania jakichkolwiek nowych lub rozszerzania jakichkolwiek dotychczasowych udziałów w jakichkolwiek osobach prawnych, podmiotach lub organach zarejestrowanych lub utworzonych na mocy prawa Rosji lub jakiegokolwiek innego kraju trzeciego i prowadzących działalność w sektorze energetycznym w Rosji;
- b) udzielania jakichkolwiek nowych pożyczek lub kredytów lub uczestniczenia w jakichkolwiek uzgodnieniach służących udzielaniu jakichkolwiek nowych pożyczek lub kredytów, lub udzielania finansowania w inny sposób, w tym w postaci kapitału własnego, na rzecz jakichkolwiek osób prawnych, podmiotów lub organów zarejestrowanych lub utworzonych na mocy prawa Rosji lub jakiegokolwiek innego kraju trzeciego i prowadzących działalność w sektorze energetycznym w Rosji lub w udokumentowanym celu finansowania takiej osoby prawnej, takiego podmiotu lub organu;
- c) tworzenia jakichkolwiek nowych spółek joint venture z jakimikolwiek osobami prawnymi, podmiotami lub organami zarejestrowanych lub utworzonych na mocy prawa Rosji lub jakiegokolwiek innego kraju trzeciego i prowadzącymi działalność w sektorze energetycznym w Rosji;
- d) świadczenia usług inwestycyjnych bezpośrednio związanych z działalnością, o której mowa w lit. a), b) i c).
Artykuł 5aa ww. rozporządzenia określa zakaz bezpośredniego lub pośredniego uczestnictwa w jakiejkolwiek transakcji z:
- osobą prawną, podmiotem lub organem z siedzibą w Rosji, które podlegają kontroli publicznej lub są w ponad 50 % własnością publiczną lub w których Rosja, jej rząd lub bank centralny mają prawo do udziału w zyskach lub z którymi Rosja, jej rząd lub bank centralny utrzymują inne istotne stosunki gospodarcze, zgodnie z wykazem w załączniku XIX;
- osobą prawną, podmiotem lub organem z siedzibą poza Unią, w których ponad 50 % praw własności bezpośrednio lub pośrednio należy do podmiotu wymienionego w załączniku XIX; lub
- osobą prawną, podmiotem lub organem działającymi w imieniu lub pod kierunkiem podmiotu, o którym mowa powyżej wymienionych ustępach.
Załącznik XIX z wykazem przedsiębiorców państwowych, o których mowa a art. 5aa można znaleźć na stronie:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32022R0428
Sankcje Polski wobec Rosji
Poprzez wprowadzenie pakietu rozporządzeń Rady Unii Europejskiej, regulujących sankcje nałożone na Federację Rosyjską, konieczne stało się przyjęcie rozwiązań prawnych na poziomie krajowym. Sankcje unijne są wiążące dla Polski, a polskie przepisy służą uzupełnieniem pakietu sankcji przyjętych przez Unię Europejską. A więc w Polsce została przyjęta Ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, często określa jako „ustawa sankcyjna”.
Poniżej przedstawione są sankcje wobec Rosji przewidziane „ustawą sankcyjną”.
Krajowa lista sankcyjna MSWiA
- od 26 kwietnia 2022 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji prowadzi listę osób i podmiotów objętych sankcjami, która nazywana jest listą sankcyjną;
- decyzję o wpisie na listę podejmuje Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.
- decyzja może być podjęta wobec osób:
– bezpośrednio lub pośrednio wspierających:
-
- agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę rozpoczętą 24 lutego 2022 roku
- poważne naruszenie praw człowieka
- represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i pozycji demokratycznej,
– których działalność stanowi inne poważna zagrożenie dla demokracji, lub praworządności w Federacji Rosyjskiej lub na Białorusi.
- decyzja w sprawie wpisu na listę może dotyczyć zarówno osób i podmiotów bezpośrednio związanych z wyżej wymienionymi osobami lub podmiotami, jeżeli występuje powiązania o charakterze osobistym, organizacyjnym, gospodarczym lub finansowym, lub wobec których istnieje prawdopodobieństwo wykorzystania w tym celu posiadanych przez nie środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych.
- Sankcje stosowane wobec osób i podmiotów wpisanych na listę polegają na:
- zamrożeniu wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, znajdujących się w posiadaniu lub pod ich kontroli
- zakazie udostępniania bezpośrednio i pośrednio funduszy lub zasobów gospodarczych
- zakazie umyślnego i świadomego udziału w czynnościach zmierzających do obejścia zakazów.
Na tej stronie można zapoznać się z krajową listą sankcyjną:
https://www.gov.pl/web/mswia/lista-osob-i-podmiotow-objetych-sankcjami).
Kara pieniężna nakładana przez Szefa Krajowej Administracji dotyczy osób lub podmiotów, które w stosunku do osoby lub podmiotu wpisanych na listę:
- nie dopełniają obowiązku zamrożenia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych lub zakazu udostępniania środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych, określonego w art. 2 ust. 1 lub 2 rozporządzenia 765/2006 lub art. 2 rozporządzenia 269/2014,
- nie dopełniają obowiązku niezwłocznego przekazywania informacji, wymaganych na podstawie art. 4 ust. 2 lub art. 5 rozporządzenia 765/2006 lub na podstawie art. 7 ust. 1 lub art. 8 rozporządzenia 269/2014,
- nie stosują się do zakazu świadomego i celowego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie stosowania środków określonych w art. 2 ust. 1 lub 2 rozporządzenia 765/2006 lub art. 2 rozporządzenia 269/2014
– podlegają karze pieniężnej, nakładanej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, w drodze decyzji, w wysokości do 20 000 000 zł.
Polski embargo na węgiel
- zakaz wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przemieszczanie między dwoma państwami przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przemieszczanie z terytorium innego państwa członkowskiego UE węgla oraz koksu pochodzących z terytorium Federacji Rosyjskiej albo Białorusi;
- kontroli zakazu dokonuje naczelnik urzędu celno-skarbowego. Jeżeli naczelnik stwierdzi naruszenie, zajmuje towar oraz występuje o orzeczenie jego przepadku na rzecz Skarbu Państwa
- rekompensaty za szkody rzeczywiste będą przysługiwały podmiotom, których dotyczy zakaz dotyczący wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej lub tranzytu węgla.
- osoba lub podmiot naruszające powyższy zakaz podlegają karze pieniężnej w wysokości do 20 000 000 zł nakładanej przez Szefa Krajowej Administracji.
Zakaz używania i propagowania symboli wspierających agresję Rosji na Ukrainę
- za złamanie przepisu zakazującego używanie i propagowania tego rodzaju symboli grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.
Wykluczenie z postępowań o udzielenie zamówień publicznych lub konkursów wykonawcy wspierającego agresję na Ukrainę
- wyklucza się z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonych na podstawie Prawa Zamówień Publicznych podmiotów figurujących na listach unijnych oraz prowadzonych przez MSWiA i tych, których podmiotem dominującym lub beneficjentem rzeczywistym jest jedna z osób figurujących na wskazanych listach
- ubieganie się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie należy rozumieć jako odpowiednio złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie, złożenie oferty, przystąpienie do negocjacji lub złożenie pracy konkursowej
- nie niedotrzymania przepisu grozi kara pieniężna, nakładana przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, w drodze decyzji, w wysokości do 20 000 000 zł.
Przydatne informacje na temat ww. wykluczenia można znaleźć na stronie:
https://www.uzp.gov.pl/ukraina/pytania-i-odpowiedzi