Nowelizacja KSH 2022 – najważniejsze zmiany

 W dniu 13 października 2022 r. wchodzi w życie nowelizacja kodeksu spółek handlowych , która ma na celu wdrożenia dyrektyw unijnych w przedmiocie transgranicznych  przekształceń, połączeń i podziałów, w szczególności poprzez wprowadzenie do KSH regulacji dotyczącej ujednolicenia procesu reorganizacji transgranicznych wraz z zapewnieniem, odpowiedniego poziomu ochrony dla wspólników mniejszościowych spółek.

Przede wszystkim chcemy zwrócić Państwa uwagę na szereg mechanizmów usprawniających bieżące funkcjonowania spółek kapitałowych w celu zwiększenia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Do kluczowych zmian przewidzianych ustawodawcą należy zaliczyć regulacji dotyczące:

  • prawa holdingowego i zarządzania grupą spółek;
  • nowe zasady ochrony wspólników / akcjonariuszów mniejszościowych w spółce zależnej;
  • zmiany w zakresie zwiększenia efektywności rad nadzorczych, określając nie tylko nowe obowiązki rady nadzorczej, ale również wprowadzając nowe instytucji w postaci doradcy i komitetów rady nadzorczej;
  • zmiana w przepisach dotyczących obliczeniu mandatów i kadencji członków organów;
  • rozszerzenie katalogu osób objętych zakazem pełnienia funkcji.

Poniżej  przedstawione zostaną najważniejsze zmiany w KSH w celu zapoznania się z nimi z wyprzedzeniem i podjęcie ewentualnych  czynności dostosowania działalności do nowych realiów.

  1. Uwagi dotyczące wprowadzenia regulacji prawa holdingowego

Prawo holdingowe, tzw. prawo grup spółek, prawo koncernowe reguluje relacje prywatno-prawne pomiędzy spółką dominującą i jej spółkami zależnymi, w sposób uwzględniający interes wierzycieli, członków organów oraz drobnych wspólników (akcjonariuszy) zwłaszcza spółki zależnej. Do KSH został wprowadzony nowy Dział IV „Grupy spółek” regulacje,  którego   zasadniczo  dotyczą holdingów faktycznych, jednakże przepisy te mogą także  znaleźć zastosowania do holdingów umownych.

Trzeba mieć na uwadze, iż niniejsza nowelizacja zakłada, że należy odróżnić „grupę spółek”,  której dotyczy regulacja określona jako prawo holdingowe  od stosunku dominacji i zależności pomiędzy spółkami, o którym jest mowa w art. 4 § 1 pkt 4 KSH.

Definiuje się zatem grupę spółek jako kategorię odrębną od stosunku dominacji i zależności. A więc grupa spółek jest „kwalifikowanym” stosunkiem dominacji i zależności pomiędzy określonymi spółkami tworzącymi grupę spółek, gdyż spółki te kierują się wspólną strategią gospodarczą, która umożliwia spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi.

Na potrzeby powyższej definicji należy wyjaśnić, że określenie  „zgrupowania spółek” nie uzasadnia przyjęcia tego pojęcia dla holdingu. A więc „grupa spółek”, które będzie rezerwowane dla holdingów, zaś „zgrupowanie” – dla EZIG bądź konsorcjum.

W odniesieniu do „grup spółek”  warto  także zasygnalizować o jednym  z kluczowych pojęć niniejszej nowelizacji, a mianowicie  określenia   „interes grupy spółek”.  Nowa regulacja przewiduje, że spółki, które uczestniczą w grupie spółek, tj. zarówno spółka dominująca, jak i spółka zależna powinny się kierować „interesem grupy spółek”, niezależnie od tego, że z istoty prawa spółek powinny one kierować się interesem własnej spółki, a więc odpowiednio interesem spółki dominującej albo interesem spółki zależnej.

Spółką zależną nie może być, a więc przepisów prawa grup spółek dotyczących spółek zależnych nie stosuje się wobec:

  • spółki publicznej,
  • spółki w likwidacji
  • spółki będącej podmiotem objętym nadzorem nad rynkiem finansowym

Ujawnienia uczestnictwa w grupie spółek

Uczestnictwo jest dobrowolne i wymaga:

  • uchwały zgromadzenia wspólników / akcjonariuszy spółki zależnej o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej oraz zatwierdzeniu wspólnej strategii gospodarczej grupy spółek. należy podkreślić, że uchwała taka wymaga trzech czwartych głosów na zgromadzeniu wspólników / walnym zgromadzeniu akcjonariuszy;
  • ujawnienia w KRS (wpis deklaratoryjny). Jeżeli spółka dominująca posiada siedzibę za granicą, uczestnictwo w grupie spółek wystarczy ujawnić w rejestrze spółki zależnej.
  • wskazania przynależności spółki do określonej grupy spółek na tzw. firmówkach (np. pismach handlowych).

Na czym polegają „wiążące polecenia”?

Należy podkreślić, że spółki dominujące zarządzając grupą spółek mają możliwość wydawania spółce zależnej wiążącego polecenia dotyczącego prowadzenia spraw spółki oraz reguluja sposób jego wykonania. Polecenia te  mogą być wydawane w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności.

Minimalna treść wiążącego polecenia wskazuje:

  • oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
  • interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną ww. polecenia;
  • spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania tego polecenia, o ile występują;
  • przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania polecenia.

Ustawodawca przewidział możliwość odmowy  wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną, jeżeli:

  • jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością spółki;
  • istnieje uzasadniona obawa, że polecenie byłoby sprzeczne z interesem spółki i wyrządzi szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną przez 2 lata od zdarzenia.

Dodatkowo umowa lub statut spółki zależnej mogą przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy. Wyjątkiem jest jednoosobowa spółka zależna należąca do grupy spółek, która  nie może odmówić wykonania polecenia spółki dominującej.

Obok wydawania wiążących poleceń spółka dominująca ma inne  instrumenty, umożliwiające jej sprawne zarządzania spółką zależną, wśród których wyróżnia się:

  • prawo dostępu do informacji spółki dominującej o spółkach zależnych, przeglądania w każdym czasie ksiąg i dokumentów spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek;
  • sprawowanie stałego nadzoru przez radę nadzorczą spółki dominującej nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną (jeśli spółka dominująca nie ma rady nadzorczej, kompetencje te wykonuje jej zarząd);
  • regulacja squeeze-out prawo do przymusowego wykupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej.

Przechodząc dalej należy wspomnieć o możliwości  zapewnienia ochrony wspólników / akcjonariuszy  mniejszościowych spółki zależnej należącej do grupy spółek:

  • obowiązek spółki zależnej sporządzenia sprawozdania o jej powiązaniach ze spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego, uwzględniając w swej treści wskazanie wiążących poleceń;
  • prawo do żądania wyznaczenia przez sąd rejestrowy podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych (audytora) w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek. Uprawnienie te przysługuje wspólnikom/akcjonariuszom reprezentującym 10 procent głosów / kapitału zakładowego;
  • regulacja sell-out prawo do przymusowego odkupu udziałów albo akcji należących do wspólników / akcjonariuszy mniejszościowych reprezentujących nie więcej niż 10 procent kapitału zakładowego spółki zależnej, przy czym spółka dominująca ma posiadać co najmniej 90 procent kapitału zakładowego spółki zależnej pośrednio lub na podstawie porozumień z innymi osobami. Podkreślić należy, że prawo to mogą zrealizować tylko raz w roku obrotowym.

Możliwość pociągnięcia wspólnika albo akcjonariusza spółki dominującej do odpowiedzialności za:

  • szkodę wyrządzoną spółce zależnej wykonaniem wiążącego polecenia (chyba że nie ponosi winy, przy czym w przypadku jednoosobowej spółki zależnej, spółka dominująca odpowiada za szkodę, tylko jeżeli wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do jej niewypłacalności);
  • obniżenie wartości udziału przysługującego wspólnikowi spółki zależnej (jeżeli obniżenie było następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia, a spółka dominująca jest w stanie samodzielnie podjąć uchwałę o uczestnictwie w grupie spółek oraz zmienić umowę / statut spółki zależnej);
  • szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej (jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się bezskuteczna, chyba że nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia);
  1. Zmiany dotyczące rad nadzorczych spółek kapitałowych, tzw. reforma nadzoru właścicielskiego

Wprowadzone regulacje zwiększające efektywności rad nadzorczych spółek,  mają na  celu zmianę charakteru rady nadzorczej z organu kontrolnego w kierunku organu, który jest równoprawnym partnerem zarządu, posiadającym dostęp  do informacji oraz realne instrumenty nadzoru korporacyjnego. Zmiany te wiążą się z wprowadzeniem nowych rozszerzonych obowiązków i uprawnień rady nadzorczej.

Poniżej , najważniejsze zmiany  w zakresie działalności rady nadzorczej.

Obowiązki rady nadzorczej:

  • wprowadzenie obowiązku corocznego sporządzania i składania zgromadzeniu wspólników lub walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy sprawozdania z działalności rady nadzorczej;
  • obowiązek zarządu do udzielania z własnej inicjatywy określonych informacji radzie nadzorczej. Informacje te odnoszą się do głównych obszarów, które winny znajdować się w szczególnym zakresie zainteresowania rad. Znowelizowany przepis ma doprowadzić do aktywizacji rad nadzorczych oraz zachęcenia ich do zintensyfikowania realizowania obowiązków poprzez pozostałe uprawnienia;
  • rada nadzorcza w celu wykonania swoich obowiązków będzie mogła badać wszystkie dokumenty spółki, dokonywać rewizji stanu majątku spółki oraz żądać od zarządu, prokurentów i osób zatrudnionych w spółce sporządzenia lub przekazania wszelkich informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień dotyczących spółki, w szczególności jej działalności lub majątku;
  • do kompetencji rady nadzorczej w spółce akcyjnej należy istnienia wymogu uzyskania zgody na zawarcie przez spółkę ze spółką dominującą, spółką zależną lub spółką powiązaną transakcji, której wartość w okresie roku obrotowego przekracza 10% sumy aktywów spółki. Jednak  ustawodawca przewiduje, możliwość uregulowania tej kwestii w inny sposób w statucie.

Doradca rady nadzorczej

  • wprowadzenie nowej instytucji w postaci doradcy rady nadzorczej. Rada nadzorcza ma uprawnienie do podjęcia uchwały w sprawie zlecenia zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku przez wybranego doradcę rady nadzorczej. Zarząd spółki ma  obowiązek do zapewnienia dostępu do dokumentów i udzielania informacji doradcy w toku takiego badania;
  • mówiąc o spółce akcyjnej i prostej spółce akcyjnej, należy mieć na uwadze, że statut może wyłączyć albo ograniczyć prawo rady nadzorczej do zawierania umów z doradcą rady nadzorczej – przykładowo ograniczy maksymalny łączny koszt wynagrodzenia wszystkich doradców rady nadzorczej, który spółka może ponieść w trakcie roku obrotowego;
  • jednak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością możliwość skorzystania z doradcy rady nadzorczej będzie możliwe tylko w przypadku, gdy umowa spółki przewiduje taką możliwość.

Komitety rady nadzorczej

  • rada nadzorcza może ustanawiać doraźny lub stały komitet rady nadzorczej, składający się z członków rady nadzorczej, do pełnienia określonych czynności nadzorczych;
  • komitet rady nadzorczej ma obowiązek co najmniej raz w każdym kwartale roku obrotowego udzielać radzie nadzorczej informacji o podejmowanych czynnościach nadzorczych oraz ich wynikach.

Posiedzenia rady nadzorczej

  • konieczność zwoływania posiedzeń poprzez zaproszenia, w których oznacza się datę, godzinę i miejsce posiedzenia, a także proponowany porządek obrad. Co więcej, posiedzenia rady nadzorczej mogą się także odbywać bez formalnego zwołania, o ile wszyscy członkowie wyrażą na to zgodę;
  • posiedzenia rady nadzorczej powinny być zwoływane w miarę potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz w każdym kwartale roku obrotowego;
  • ustawodawca przewiduje możliwość podjęcia uchwały rady nadzorczej w trakcie posiedzenia nieobjętej porządkiem obrad, lecz pod warunkiem, że statut nie stanowi inaczej, a żaden z członków rady nadzorczej biorących udział w posiedzeniu się temu nie sprzeciwi.

Zasady sporządzenia protokołów zarządu i rady nadzorczej

  • w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wprowadzenie obowiązku protokołowania uchwał rady nadzorczej odbywa się na wzór obecnej regulacji zarządu spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej;
  • wyżej wskazany obowiązek rozciąga się nie tylko na uchwały, które zapadają na posiedzeniu organu, ale również podejmowanych za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.

Modyfikacja zasad odpowiedzialności członków rad nadzorczych oraz zarządu.

Zasada Business Judgement Rule (biznesowej oceny sytuacji) umożliwia wyłączenie odpowiedzialności zarządców spółki (m.in. członków zarządu i rady nadzorczej) za szkodę wyrządzoną spółce wskutek  podjęcia decyzji organów, które co prawda okażą się błędne, jednakże  były podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego i na podstawie okoliczności temu towarzyszących.

  1. Zmiany w zakresie sposobu liczenia mandatów i kadencji członków organów

Kwestia obliczenia kadencji członków zarządu i rady nadzorczej:

  • uproszono zasady liczenia kadencji, mianowicie kadencję oblicza się w pełnych latach obrotowych, licząc od pierwszego dnia roku obrotowego, jednak należy pamiętać, że ustawodawca pozostawił możliwość zmiany tej reguły, zaznaczając, że umowa spółki  może postanowić inaczej;
  • przywołując przykład z uzasadnienia znowelizowanej ustawy, można dość do wniosku, że mandat członka zarządu powołanego dnia 1 czerwca 2021 r. na dwuletnią kadencję wygaśnie z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za rok obrotowy 2023 (o ile w danej spółce rok obrotowy = rok kalendarzowy);
  • interes spółki zabezpiecza się dodatkowym zakazem ujawnienia przez członka rady nadzorczej spółki dominującej tajemnicy spółki zależnej także po wygaśnięciu mandatu.
  1. Rozszerzenie katalogu osób objętych zakazem pełnienia funkcji

W nowych przepisach dodano oprócz już istniejących stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu  przestępstwa, które wykluczają możliwość pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora oraz prokurenta w spółkach kapitałowych. Wśród nich wymienia się:

  • sprzedajność pełniącego funkcję publiczną;
  • przekupstwo;
  • przyjmowaniu korzyści majątkowych lub osobistych albo ich obietnic w związku z pełnieniem funkcji publicznej;
  • nadużycie uprawnień przez funkcjonariusza;
  • naruszenie obowiązków wobec doradcy rady nadzorczej – wbrew obowiązkom wynikającym z przepisów ustawy, doprowadzenie do tego, że zarząd nie zapewnia doradcy rady nadzorczej dostępu do dokumentów, nie udziela mu żądanych informacji, przekazuje je niezgodne ze stanem faktycznym, lub zataja dane wpływające w istotny sposób na treść tych informacji lub dokumentów.
Kategoria: Uncategorized