Przejęcie nieruchomości na własność z zaliczeniem na poczet ceny własnej wierzytelności

Egzekucja z nieruchomości jest jedynym z najbardziej skutecznych sposobów egzekucji. Jednakże często dochodzi do sytuacji, w której nie dochodzi do zaspokojenia wierzyciela z uwagi na brak chętnych nabywców. W takiej sytuacji wierzyciel ma możliwość przejęcia nieruchomości na własność.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, przejęcie nieruchomości dłużnika na własność może nastąpić po drugiej bezskutecznej licytacji nieruchomości. Uprawnienie do przejęcia nieruchomości na własność przysługuje wierzycielowi egzekwującemu (prowadzącemu egzekucję) i hipotecznemu (wierzycielowi, którego wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką na egzekwowanej nieruchomości) oraz współwłaścicielowi.

Przejęcie nieruchomości na własność może nastąpić w cenie nie niższej od dwóch trzecich części sumy oszacowania.

Wniosek o przejęcie nieruchomości na własność należy złożyć w sądzie w terminie tygodnia (7 dni) po licytacji. Wraz z wnioskiem o przejęcie nieruchomości wierzyciel powinien złożyć rękojmię, chyba że ustawa go od niej zwalnia. Wniosek o przejęcie nieruchomości na własność bez złożenia rękojmi, nie spełnia warunków formalnych.[1]

Rękojmię należy złożyć w wysokości jednej dziesiątej części sumy oszacowania.

Ze złożenia rękojmi zwolniona jest osoba, której przysługuje ujawnione w opisie i oszacowaniu prawo i jeżeli jego wartość nie jest niższa od wysokości rękojmi i jeżeli do tej wysokości znajduje ono pokrycie w cenie wywołania wraz z prawami stwierdzonymi w opisie i oszacowaniu, korzystającymi z pierwszeństwa przed jej prawem.

W przypadku, gdy wartość prawa jest niższa od wysokości rękojmi albo też prawo znajduje tylko częściowe pokrycie w cenie wywołania, wysokość rękojmi ulega odpowiedniemu obniżeniu. W sytuacji, gdy wartość prawa jest niższa od wysokości rękojmi rękojmie obniża się do różnicy między pełną rękojmią a wartością prawa, natomiast w sytuacji, gdy prawo znajduje tylko częściowe pokrycie w cenie wywołania rękojmię obniża się do części wartości prawa niepokrytej w cenie wywołania. Rękojmię zalicza się na poczet ceny nabycia.

Jeżeli wniosek o przejęcie nieruchomości na własność złożyło kilku wierzycieli, pierwszeństwo przysługuje temu, który zaoferował cenę wyższą, a przy równych cenach – temu, czyja wierzytelność jest większa. Przy czym „przez wierzytelność należy rozumieć łącznie dochodzone roszczenia, a więc kapitał, odsetki oraz koszty”.[2]

Mając powyższe na względzie należy dojść do wniosku, iż w treści wniosku o przejęcie nieruchomości na własność należy zaoferować cenę nabycia nieruchomości.

Sąd po rozpoznaniu wniosku o przejęcie nieruchomości na własność wydaje postanowienie o przybiciu na rzecz wierzyciela, który zaofiarował cenę najwyższą, a przy równych cenach – temu, czyja wierzytelność jest większa. Przed wydaniem postanowienia Sąd zobowiązany jest do wysłuchania wnioskodawcy i uczestników, którzy stawią się na posiedzeniu. Na postanowienie o przybiciu służy zażalenie.

Osoba, której udzielono przybicia zobowiązana jest, w terminie 2 tygodni od dnia doręczenia postanowienia o przybiciu, do uiszczenia ceny nabycia lub złożenie w sądzie oświadczenia[3] o zaliczeniu na poczet ceny nabycia własnej wierzytelności lub jej części, jeżeli znajduje ona pokrycie w cenie nabycia. „Przez wierzytelność lub jej część, która znajduje pokrycie w cenie nabycia (art. 968 § 1), należy rozumieć tylko taką wierzytelność lub jej część, która zostałaby zaspokojona na podstawie sporządzonego w przyszłości planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości”.[4]

Po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu i uiszczeniu ceny nabycia lub zaliczenia na jej poczet własnej wierzytelności sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności. Na postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości przysługuje zażalenie.

Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem uprawiającym do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz podstawą dokonania wpisu w księdze wieczystej, jak również stanowi tytuł wykonawczy do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności. Ponadto z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości, a nabywca wstępuje w prawa i obowiązki dłużnika z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, jak również przysługują mu pożytki z nieruchomości.

Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności wraz z planem podziału sumy uzyskanej z egzekucji stanowi podstawę do wykreślenia w księdze wieczystej lub w zbiorze dokumentów wszelkich praw, które według planu podziału wygasły. Natomiast na podstawie samego postanowienia o przysądzeniu własności przysługuje nabywcy roszczenie o wykreślenie wszystkich hipotek obciążających nieruchomość, jeżeli w postanowieniu stwierdzono złożenie całej ceny nabycia na rachunek depozytowy Ministra Finansów.

W sposób nieco odmienny będzie wyglądała procedura przejęcia na własność nieruchomości rolnej oraz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.


[1] Uchwała SN z 30.01.2002 r., III CZP 84/01, OSNC 2002, nr 10, poz. 122.
[2] T. Ereciński, H. Pietrzkowski [w:] T. Ereciński, H. Pietrzkowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Postępowanie egzekucyjne, wyd. V, Warszawa 2016, art. 984.
[3] O. Marcewicz [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom II. Art. 730-1217, red. A. Jakubecki, Gdańsk 2019, art. 968.
[4] Postanowienie SN z dnia 3 lutego 1972 r., III CRN 1567, OSNC 1976, nr 6, poz. 12 ;Postanowienie SN z 29.06.2006 r., IV CSK 196/05, LEX nr 453785.

Kategoria: zmiany w prawie