Wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w kontekście ich znaczenia i wpływu na stosowanie prawa w Polsce

Na skutek przystąpienia Polski do struktur Unii Europejskiej (dalej: UE) cały prawny dorobek wspólnotowy zwany acquis communautaire został niejako inkorporowany do wewnętrznego porządku prawnego naszego kraju i w konsekwencji jest prawem obowiązującym. Już przed przystąpieniem Polski do UE rozpoczął się proces konsolidacji i przystosowania obowiązujących w Polsce norm do regulacji unijnych. Celem tych procesów, które w sposób nieprzerwany trwają nadal, jest maksymalne ujednolicenie przepisów, a w pozostałym zakresie, przy zastosowaniu zasady pierwszeństwa, zwanej inaczej zasadą nadrzędności czy supremacji oraz zasadą bezpośredniego skutku – w możliwie najszerszym zakresie wykładnię krajowych przepisów w duchu unijnych regulacji. Przywołana zasada pierwszeństwa, w sposób jednoznaczny wskazuje, iż w razie sprzeczności między prawem wspólnotowym, a prawem krajowym, prawo krajowe ustępuje pierwszeństwa prawu wspólnotowemu, a obowiązkiem sędziego, orzekającego w sądzie krajowym, jest odmowa zastosowania przepisu krajowego, którego nie da się pogodzić z unijną normą. Zasada w swym brzmieniu bardzo prosta, rodzi poważne konsekwencje dla rodzimych porządków prawnych, ponieważ niejako ogranicza suwerenność państwa w zakresie stanowienia i stosowania prawa. W praktyce polskie prawo ustępuje pierwszeństwa normom prawnym, pochodzącym od obcego ustawodawcy, zmniejszając tym samym rolę prawodawczą polskiego parlamentu. Odnosząc się ponownie do pojęcia acquis communautaire podkreślić należy, że w jego zakres wchodzi również cały dotychczasowy dorobek orzeczniczy Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (dalej: ETS). To też powoduje, że w polskim systemie, obok norm stanowionych w postaci aktów normatywnych pochodzenia krajowego czy unijnego, zastosowanie znajdzie również unijne orzecznictwo. Celem niniejszego artykułu jest określenie roli działalności orzeczniczej ETS w kontekście znaczenia orzeczeń ETS dla krajowych porządków prawnych oraz zakresu związania polskich sądów orzeczeniami pochodzącymi od ETS.

W pierwszej kolejności przybliżenia wymaga zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego, w której zrozumieniu pomocne jest orzeczenie ETS z dnia 15 lipca 1964 w sprawie w sprawie 6/64 Flaminio Costa v. E.N.E.L., w którym to orzeczeniu trybunał wskazał, iż: w odróżnieniu od zwyczajnych umów międzynarodowych traktat ustanowił własny porządek prawny, który został włączony do systemu prawnego państw członkowskich po jego wejściu w życie i który ma charakter wiążący dla sądów krajowych; bowiem państwa, ustanawiając na czas nieokreślony Wspólnotę wyposażoną we własne instytucje, w osobowość i zdolność prawną, w zdolność do występowania we własnym imieniu w obrocie międzynarodowym, a w szczególności w rzeczywiste uprawnienia władcze, wynikające z ograniczenia kompetencji i przeniesienia uprawnień z tych państw na Wspólnotę, ograniczyły, jakkolwiek w wąskich dziedzinach, swoje suwerenne prawa i stworzyły w ten sposób system prawa mający zastosowanie do nich samych oraz do pochodzących z nich jednostek; zważywszy, że w związku z włączeniem do prawa każdego z krajów członkowskich przepisów pochodzenia wspólnotowego, a bardziej ogólnie ze względu zarówno na brzmienie, jak ducha traktatu, państwa nie mogą uznawać pierwszeństwa przed porządkiem prawnym, jaki przyjęły na zasadach wzajemności, jednostronnego, późniejszego przepisu, którego w związku z tym nie mogą temu porządkowi prawnemu przeciwstawiać.” W kontekście tego orzeczenia zwrócić uwagę należy na kluczowe znaczenie wykładni dokonywanej przez ETS, który w oparciu o dostępne mu narzędzia, w sposób twórczy rozwija naczelne koncepcje wspólnotowego prawa.

Trybunał poprzez swoją działalność zapewnia jednolitość wykładni. Ponadto zadaniem trybunał jest doprecyzowanie, na potrzeby konkretnych przypadków, uniwersalnych zasad statuujących porządek prawny unii i umacnianie prymatu prawa unijnego nad krajowym.

Doniosłą kwestią jest zakres związania polskich sądów orzeczeniami ETS. W tym miejscu należy powołać orzeczenie ETS w sprawie 29/68 Milchkontor gdzie wskazano, że „wyrok wydany przez ETS na podstawie art. 177 (obecnie 234 TWE) jest prawnie wiążący dla sądu, który zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym„. Stopień związania sądu krajowego jest różny i zależy od tego, czy w konkretnej sprawie wypowiedział się ETS. Sądy państw członkowskich rozważając podobne sprawy nie powinny przyjmować odmiennej interpretacji prawa wspólnotowego, niż wskazana w orzeczeniu ETS, zawierającym wykładnię stosownych przepisów tego prawa. Sądom krajowym pomóc ma stosowanie procedury kierowania w konkretnych sprawach pytań prejudycjalnych do ETS. W takich przypadkach, gdy ETS dokona interpretacji przepisu prawa wspólnotowego w odniesieniu do konkretnej sprawy, w której zwrócono się do trybunału z pytaniem prejudycjalnym, sąd krajowy jest zobowiązany uwzględnić tę interpretację podczas wydawania orzeczenia w postępowaniu głównym.

Powyższe w sposób jednoznaczny prowadzi do sformułowania wniosku, iż znajomość orzecznictwa ETS okazuje się być kluczowa i pozwala niejako przewidzieć kierunek interpretacji przepisu krajowego, w duchu unijnej regulacji, przez krajowy sąd orzekający w konkretnej sprawie. Dlatego też nie należy bagatelizować doniosłego znaczenia orzecznictwa ETS, wręcz przeciwnie – wiedza w tym zakresie może ułatwić skuteczne dochodzenie roszczeń.

Komentarze |0|

Legenda *) Pola oznaczone gwiazdką są wymagane
**) Możesz używać tych znaczników i atrybutów HTML: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>