Niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę
Wypowiedzenie umowy o pracę jest jednostronnym oświadczeniem woli pracownika lub pracodawcy, powodującym ustanie stosunku pracy z upływem jego okresu. Terminy wypowiedzenia określone są w tygodniach lub miesiącach. W przypadku okresu wypowiedzenia liczonego w tygodniach lub miesiącach termin wypowiedzenia powinno kończyć się w sobotę lub w ostatni dzień miesiąca.
Wypowiedzenie umowy o pracę, prowadzące do jej rozwiązania, powinno nastąpić w formie pisemnej, jednakże złożenie go w innej formie np. ustnie lub w sposób dorozumiany również wywołuje skutki prawne, jednakże jest ono dokonane z naruszeniem przepisów prawa. Każda bowiem jednostronna decyzja pracodawcy w zakresie ustania stosunku pracy, dokonana nawet z naruszeniem prawa, prowadzi do ustania stosunku pracy w terminie wskazanym przez pracodawcę.
Istotne jest to, iż zgodnie z artykułem 30 § 4 k.p. wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony winno zawierać uzasadnienie. Z oświadczenia pracodawcy powinno wynikać, w sposób niebudzący wątpliwości, co jest istotą zarzutu stawianego pracownikowi i usprawiedliwiającego rozwiązanie z nim stosunku pracy (Wyrok SN z dnia 09-03-2010 r., sygnatura I PK 175/09).
Na pracodawcy zatem ciąży obowiązek wskazania przyczyn rozwiązania umowy o pracę, która musi być podana w sposób jasny i zrozumiały dla pracownika oraz wskazywać prawdziwe i konkretne powody zakończenia stosunku pracy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2001 roku, sygnatura: I PKN 312/00: „w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nie określony powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie. Przyczyna powinna być rzeczywista i konkretna, aby pracownik mógł ocenić, czy wypowiedzenie mu umowy o pracę jest- jego zdaniem- uzasadnione i czy w związku z tym warto podejmować obronę przez wniesienie do sądu pracy odwołania od wypowiedzenia, a ponadto aby sąd pracy mógł ocenić prawdziwość (rzeczywistość) tej przyczyny”. Podanie zatem w piśmie wypowiadającym pracownikowi umowę o pracę zarzutu „niewłaściwego wywiązywania się z obowiązków” nie jest wystarczającym i konkretnym wskazaniem przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę oraz może stanowić podstawę do uznania przez sąd, iż zostało dokonane z naruszeniem prawa.
Treść wypowiedzenia umowy o pracę ma bardzo doniosłe znaczenie, ponieważ pracodawca, przeciwko któremu wniesiono pozew o odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę lub o przywrócenie do pracy, może w procesie powoływać się tylko na te przyczyny, które zostały wskazane w piśmie rozwiązującym umowę o pracę (por. wyrok SN z dnia 10 listopada 1998 r., I PKN 434/98, OSNAPiUS 1999, nr 21, poz. 688). Sąd rozpoznający sprawę nie uwzględni przyczyn innych (nowych), niż te powołane w piśmie rozwiązującym umowę o pracę.
Podanie w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyny pozornej (nieprawdziwej, nierzeczywistej, nieistniejącej) jest równoznaczne z brakiem wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie, co oznacza, że wypowiedzenie jest nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 § 1 k.p. Taki sam skutek wywołuje ocena, że przyczyna wypowiedzenia co prawda istniała, ale była – ze względu na jej wagę lub charakter – niewystarczająca dla skutecznego dokonania wypowiedzenia (wyrok SN z dnia 07-10-2009 r. III PK 34/09).
Ciężar udowodnienia zasadności przyczyny stanowiącej podstawę dokonanego wypowiedzenia obciąża pracodawcę. Pracownika natomiast obciąża dowód istnienia okoliczności przytoczonych przez niego w celu wykazania, że wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione (wyr. SN z 08.09.1977 r., I PRN 17/77, PiZS 1978/5/70).
Zgodnie z art. 45 k.p.: „w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu”. Wybór roszczenia przysługuje pracownikowi, aczkolwiek sąd pracy może uznać przywrócenie do pracy za niemożliwe lub niecelowe i w takim przypadku orzeka o odszkodowaniu, przy czym nie jest konieczne, aby pracownik poniósł szkodę. Wysokość odszkodowania określa art. 471 k.p. Odszkodowanie ustala się według wynagrodzenia brutto, ustalonego jak ekwiwalent za urlop.
Odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę jest kompensatą szkody, jaką pracownik poniósł w związku z brakiem możliwości uzyskiwania wynagrodzenia na skutek bezprawnego rozwiązania umowy o pracę, nie wiąże się jednak z koniecznością wykazania uszczerbku majątkowego.
Istotne jest również to, iż od zasądzonego przez sąd odszkodowania nie odprowadza się zaliczek na podatek dochodowy oraz składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.