Zawarcie umowy bez zaznajomienia się z jej warunkami i postanowieniami
Czy istnieje możliwość „milczącego” zawarcia umowy tj. zawarcia umowy bez zaznajomienia się z jej warunkami i postanowieniami?
W polskim prawie istnieje możliwość tzw. „milczącego przyjęcia oferty” (Art. 682 Kodeksu cywilnego). Jednakże dotyczy to jedynie oferty zawarcia umowy, w której spełnione zostaną łącznie trzy przesłanki. Oferta zostaje złożona pomiędzy:
(1) przedsiębiorcami,
(2) pozostającymi w stałych stosunkach gospodarczych,
(3) w ramach prowadzonej działalności.
Wówczas – brak odpowiedzi (milczenie, brak działania) – poczytuje się jako przyjęcie oferty, tj. zawarcie umowy.
Jednakże, powyższy przepis stanowi wyjątek od zasad ogólnych zawarcia umowy poprzez przyjęcie oferty. Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w Wyroku z dnia 18 marca 2004 r. (sygn. akt I ACa 1238/03) „podzielić należy prezentowany w literaturze przedmiotu pogląd, że „o stałości stosunków” w rozumieniu […] przepisu […] art. 682 k.c. można mówić w sytuacji gdy strony związane są pewnymi umowami gospodarczymi w dłuższym okresie (np. kooperacji, franchisingu itp.), powodującymi stałą współpracę gospodarczą między stronami. Natomiast incydentalne umowy danego typu, zawierane pomiędzy stronami co jakiś czas, tak jak w tym przypadku nie mieszczą się w pojęciu „stałych stosunków” w rozumieniu omawianej regulacji prawnej i nie dają podstaw do jej stosowania, gdy nie prowadzą do powstania stałej współpracy gospodarczej.”
Zasadą w polskim prawie cywilnym jest, iż milczenie w żaden sposób nie uzewnętrznia woli, a bierne zachowanie strony oznacza nieakceptowanie jakichkolwiek postanowień. „Wyjątkowy charakter tego przepisu wprowadzającego odstępstwa od ogólnych zasad składania oświadczeń woli przy zawieraniu umowy, ograniczenia podmiotowe, ma wpływ na jego wykładnię, która jak podkreśla się w doktrynie, winna być restryktywna, aby w ten sposób przy liberalnym podejściu nie doprowadzić do narzucenia umów (ich warunków) „niechcianych”.„
Jednakże, przyjmowanie oferty/zawieranie umowy podlega zawsze ocenie zasadom ogólnym wyrażonym w przepisie Art. 60 Kodeksu cywilnego dotyczącego oświadczenia woli. Zgodnie z przywołanym przepisem „wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawni jej wolę w sposób dostateczny„. W takich sytuacjach oczywiście istnieje możliwość powoływania się na wady oświadczenia woli takie jak błąd czy podstęp, aczkolwiek od przedsiębiorców wymaga się większego doświadczenia w obrocie gospodarczym.
W związku z powyższym, „milczące” zawarcie umowy jest dopuszczalne jedynie jako wyjątek od zasady po spełnieniu dodatkowych przesłanek. Dotyczy to sytuacji, gdy przedsiębiorcy w ramach istniejącej współpracy handlowej zawierają umowy w oparciu o przedstawioną ofertę bez ich potwierdzania
Nie jest jednakże możliwe uznanie, iż brak odmowy bądź niedokonanie jakiejkolwiek czynności stanowić będzie „milczące” przyjęcie oferty.