Kompendium Prawne

Omówienie kilku zmian w zakresie dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym

28 grudnia, 2021 przez Mateusz Oleszko

   24 września 2021 roku weszła w życie ustawa[1], która znowelizowała m.in. kodeks postępowania cywilnego. Wartymi zainteresowania Państwa są następujące zmiany:

1. ułatwienie w zakresie składania pism procesowych drogą korespondencyjną,
2. nałożenie dodatkowych obowiązków na powoda dochodzącego roszczeń zabezpieczonych wekslem p-ko konsumentowi w postępowaniu nakazowym,
3. wydłużenie terminu na zaspokojenie roszczenia wynikającego z nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym.

Ad 1. Ułatwienie w zakresie składania pism procesowych drogą korespondencyjną

   W postępowaniu cywilnym przede wszystkim ze względu na potrzebę skrócenia okresu niepewności co do sytuacji prawnej stron postępowania w trakcie zawisłości sporu, wielu czynności procesowych należy dokonać w terminach określonych przepisami prawa bądź przez Sąd. Niedochowanie ich może powodować dla stron negatywne konsekwencje. W celu ułatwienia stronom dochowania terminu wprowadzona została norma prawna, zgodnie z którą nadanie u operatora pocztowego przesyłki poleconej[2] zawierającej pismo procesowe uznaje się za równoznaczne z wniesieniem go do Sądu[3] (taki stan określa się mianem „fikcji prawnej”). Powyższa norma ma znaczenie także ze względu na nieraz znaczącą odległość między budynkiem Sądu a miejscem pobytu strony, która chce wnieść pismo, a więc oszczędność czasu strony wnoszącej pismo.

   Do dnia 23 września 2021 roku opisana wyżej fikcja prawna występowała tylko w razie nadania pisma procesowego w formie przesyłki poleconej w placówce operatora wyznaczonego, którym jest obecnie Poczta Polska S.A. lub nadanie go na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej w placówce operatora, który realizuje pocztowe usługi powszechne[4].

   Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem przepisów k.p.c., równoznaczne z wniesieniem pisma do Sądu jest nadanie go w formie przesyłki poleconej w placówce pocztowej jakiegokolwiek operatora pocztowego lub w placówce podmiotu zajmującego się doręczeniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej.

   W praktyce oznacza to, że strona może skorzystać z usługi nie tylko Poczty Polskiej, ale również innych operatorów pocztowych, którzy świadczą usługę dostarczenia przesyłki poleconej. Analogiczne rozszerzenie ma miejsce na terytorium innych państw członkowskich UE.

Rejestr operatorów pocztowych dostępny jest na stronie:

https://bip.uke.gov.pl/rop/rejestr-operatorow-pocztowych

Ad 2. Dochodzenie roszczeń zabezpieczonych wekslem p-ko konsumentowi w postępowaniu nakazowym

Na powoda dochodzącego w postępowaniu nakazowym[5] p-ko konsumentowi roszczeń zabezpieczonych wekslem[6] nałożony został obowiązek dołączenia do pozwu:

• umowy, z której wynika roszczenie zabezpieczone wekslem,
• deklaracji wekslowej[7],
• załączników do umowy.

   W razie nieprzedstawienia umowy, powód obowiązany jest w treści pozwu skierowanego p-ko osobie fizycznej złożyć oświadczenie, czy roszczenie dochodzone pozwem powstało w związku z umową zawartą z konsumentem. Brak złożenia takiego oświadczenia stanowi brak formalny pozwu wymagający uzupełnienia pod rygorem zwrotu pozwu, a złożenie go niezgodnie z prawdą wskutek działania w złej wierze lub niezachowania należytej staranności podlega grzywnie do 3.000 zł.

   Omawiane wyżej obowiązki mają zastosowanie także w sytuacji, gdy pozwanym jest poręczyciel wekslowy[8] poręczający za konsumenta i mają umożliwić Sądowi ocenę umowy pod kątem występowania w nich postanowień niedozwolonych (klauzul abuzywnych).

Ad 3. Wydłużenie terminu na zaspokojenie roszczenia wynikającego z nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym

   Wprowadzone zostały zmiany w zakresie terminów do zaskarżenia nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym[9] lub nakazowym. Aktualny wykaz tych terminów przedstawia tabela poniżej.

   Na uwagę zasługuje przede wszystkim fakt wydłużenia terminu na zaskarżenie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym p-ko pozwanemu. Termin ten został przedłużony z 2 tygodni do miesiąca.

   W ocenie ustawodawcy nie wpłynie to negatywnie na interesy powoda, bowiem nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym stanowi tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadania mu klauzuli wykonalności. Oznacza to, że powód po uzyskaniu takiego nakazu może skierować do komornika sądowego wniosek o zabezpieczenie swoich roszczeń np. przez zajęcia rachunku bankowego pozwanego. Takie działanie sprawi, że w razie podejmowania przez pozwanego działań zmierzających do utrudnienie egzekucji zasądzonego świadczenia przed uprawomocnieniem się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, powód po prawomocnym zakończeniu postępowania będzie mógł zaspokoić swoje roszczenie ze składników majątku dłużnika zajętego w toku postępowania zabezpieczającego.

   Podsumowując, od 24 września 2021 roku obowiązują przepisy, które ułatwiły prowadzenie postępowań cywilnych, wzmocniły pozycję konsumentów w niektórych rodzajach sporów oraz częściowo odmiennie ukształtowały terminy na zaskarżenie nakazu zapłaty w zależności od miejsca jego doręczenia. Omówione zmiany, z wyjątkiem wydłużenia terminu na wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, które ma zostać doręczone na terytorium RP, należy ocenić korzystnie. Wskazany wyjątek wynika z faktu, że w razie niezaskarżenia takiego nakazu, podwojeniu (wydłużeniu z dwóch tygodni do miesiąca) ulega termin na wniesienie zarzutów, a więc pośrednio moment dopuszczalności wszczęcia egzekucji. Należy mieć na względzie, że fakt, iż nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym stanowi tytuł zabezpieczający, który ma niwelować wydłużenie terminu jego uprawomocnienia się, wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty od wniosku o wszczęcie takiego postepowania. Wynosi ona 5% wartości świadczenia mającego podlegać zabezpieczeniu. Koszt ten musi ponieść powód, co powoduje, że wydłużenie terminu na wniesienie zarzutów przez pozwanego jest jednak zmianą na niekorzyść strony dochodzącej swoich roszczeń w postępowaniu nakazowym.

[1] Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 1655).

[2] Przesyłka polecona to w obecnym stanie prawnym przesyłka listowa będąca przesyłka rejestrowaną (przyjętą za pokwitowaniem przyjęcia i doręczaną za pokwitowaniem odbioru), przemieszczaną i doręczaną w sposób zabezpieczający ją przed utratą, ubytkiem zawartości lub uszkodzeniem.

[3] Opisane rozwiązanie prawne w analogicznym kształcie stosowane jest też w innych procedurach (np. administracyjnej).

[4] Usługi powszechne w rozumieniu Prawa pocztowego (Dz.U. 2012 poz. 1529 z późn. zm.) są to m.in. usługi pocztowe obejmujące przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek listowych oraz paczek pocztowych o określonych rozmiarach. Usługi powszechne obowiązany jest świadczyć operator wyznaczony.

[5] Postępowanie nakazowe to postępowanie cywilne, w który Sąd w razie uwzględnienia powództwa bez wiedzy pozwanego wydaje nakaz zapłaty na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów w postaci szczególnych dokumentów (np. zaakceptowanego przez dłużnika rachunku), które udowadniają fakty uzasadniające roszczenie. W postępowaniu nakazowym można dochodzić jedynie roszczeń pieniężnych albo świadczenia innych rzeczy zamiennych. Omawiane postępowanie z racji opisanego ograniczonego postępowania dowodowego cechuje się z istoty zasadniczo krótszym niż w procesie okresem między wniesieniem pozwu a rozstrzygnięciem Sądu. Nakaz zapłaty – w razie uprawomocnienia się – umożliwia powodowi wcześniejsze wszczęcie egzekucji.

[6] Weksel to papier wartościowy, który stanowi rodzaj zabezpieczenia umowy.

[7] Deklaracja wekslowa to dokument, który określa zasady wypełnienia weksla in blanco ustalone między wystawcą takiego weksla a osobą go przyjmującą. Weksle in blanco to dokument, który zawiera niektóre elementy weksla i podlega uzupełnieniu w zakresie brakujących elementów np. w zakresie wysokości zabezpieczonej nim kwoty.

[8] Poręczyciel wekslowa to osoba, która zobowiązuje się solidarnie zapłacić weksel z tym, za kogo poręczył.

[9] Postępowanie upominawcze to postępowanie cywilne, w którym Sąd – podobnie jak w postępowaniu nakazowym – w razie uwzględnienia powództwa bez wiedzy pozwanego wydaje nakaz zapłaty, o którym ten ostatni dowiaduje się dopiero w chwili doręczenia mu nakazy zapłaty. Nakaz zapłaty także w tym postępowaniu może zostać wydany wyłącznie w razie roszczenia pieniężnego bądź świadczenia rzeczy zamiennych. Nakazu zapłaty w tym postępowaniu Sąd nie wydaje, gdy zachodzi jedna z następujących przesłanek: 1) roszczenie jest oczywiście bezzasadne, 2) twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość, 3) zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego. Postępowanie upominawcze podobnie jak nakazowe jest postępowanie z istoty zasadniczo szybszym niż proces.