Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne – nowość wprowadzona na mocy Tarczy antykryzysowej 4.0.
Ustawa z dnia 19 czerwca 2020 roku o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID‑19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID‑19[1] (dalej jako: „Tarcza antykryzysowa 4.0″) wprowadziła do systemu prawnego uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne (dalej jako: „UPR”).
Celem ustawodawcy było umożliwienie dłużnikom zawarcie z wierzycielami szybszego i bardziej efektywnego układu przy zapewnieniu ochrony słusznych praw tych ostatnich.
Podmioty uprawione do skorzystania z UPR
Skorzystać z UPR mogą te same podmioty, które mogą skorzystać z innych trybów postępowania restrukturyzacyjnego, czyli:
1) przedsiębiorcy w rozumieniu Kodeksu cywilnego[2];
2) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej;
3) wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
4) wspólnicy spółki partnerskiej.
Podstawa do otwarcia UPR
Podstawą do otwarcia UPR jest zagrożenie niewypłacalnością albo niewypłacalność dłużnika. Zagrożenie niewypłacalnością dłużnika ma miejsce, gdy:
a) sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie dłużnik może utracić zdolność do zapłaty wymagalnych należności,
b) a w innym ujęciu, w odniesieniu do osób prawnych i tzw. „ułomnych osób prawnych”, gdy jest wysoce prawdopodobne, że w ciągu co najmniej dwuletniego okresu zobowiązania dłużnika będą przekraczały wartość majątku tegoż.
Niewypłacalność powstaje zaś, gdy dłużnik utraci zdolność do zapłaty wymagalnych należności.
Terminy do których można skorzystać z UPR
Z UPR zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 Tarczy antykryzysowej 4.0 można jednokrotnie skorzystać do dnia 30 czerwca 2021 roku (do tego dnia UPR może zostać otwarte). Jednakże prawdopodobnie UPR na trwale zagości w postępowaniu restrukturyzacyjnym, bowiem przepisy o UPR stanowią implementację dyrektywy unijnej o restrukturyzacji i upadłości[3], której postanowienia powinny zostać wdrożone do polskiego systemu prawnego w najbliższych latach[4].
Termin wejścia w życie UPR
Wszczęcie UPR następuję z chwilą obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu. Aby dokonać obwieszczenia konieczne jest:
a) zawarcie z doradcą restrukturyzacyjnym umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania;
b) przygotowanie:
◦ propozycji układowych,
◦ spisu wierzytelności,
◦ spisu wierzytelności spornych;
c) złożenie wniosku o dokonanie obwieszczenia.
Dzień układowy, czyli moment miarodajny dla oceny, czy danemu wierzycielowi przysługuje uprawnienie do głosowania nad układem oraz skutków przyjętego układu, może zostać wyznaczony nie wcześniej niż 7 dni przed złożeniem wniosku i nie później niż 7 dni po złożeniu wniosku o dokonanie powyższego obwieszczenia.
Szczególne skutki wszczęcia UPR
Szczególnymi skutkami wszczęcia UPR trwającymi do dnia umorzenia lub zakończenia tego postępowania są:
1) ograniczenie dłużnika w zarządzie swoim majątkiem, polegające na tym, że dłużnik do dokonania czynności przekraczających czynności zwykłego zarządu (np. zawarcia umowy kredytu, obciążenia nieruchomości hipoteką) musi uzyskać zgodę nadzorcy sądowego najpóźniej 30-go dnia po dniu dokonania czynności, pod rygorem nieważności czynności;
2) zawieszenie postępowań egzekucyjnych wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo (tych drugich pod warunkiem, że propozycje układowe przewidują pełne ich zaspokojenie wraz ze wskazanymi w umowie należnościami ubocznymi, nawet jeżeli umowa będąca podstawą zabezpieczenia, w której były przewidziane została skutecznie rozwiązana lub wygasła albo ich zaspokojenie w stopniu nie niższym od tego, jakiego można się spodziewać w przypadku ich dochodzenia);
3) niedopuszczalność wszczęcia postępowania egzekucyjnego oraz wykonania postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności wskazanej w pkt. 2;
4) niedopuszczalność spełniania świadczeń z wierzytelności objętych układem;
5) warunkowa dopuszczalność potrąceń wzajemnych wierzytelności dłużnika i wierzyciela;
6) niedopuszczalność wypowiedzenia kluczowych dla funkcjonowania dłużnika umów takich jak umowy najmu, dzierżawy czy kredytu.
Ze względu na tak daleko idące skutki powyższych przepisów , wierzyciele, nadzorca sądowy lub dłużnik uprawnieni są do złożenia do sądu wniosku o wyłączenie tychże skutków, który w razie uwzględnienia powoduje także uchylenie ograniczenia dłużnika w sprawowaniu zarządu opisanego w pkt. 1.
Przebieg UPR
W zarysie przebieg UPR wygląda następująco:
1) wszczęcie postępowania;
2) przekazanie wierzycielom kart do głosowania zawierających propozycje układowe;
3) głosowanie nad układem, które może odbyć się podczas specjalnie zwołanego zgromadzenia wierzycieli przeprowadzonego z wykorzystaniem elektronicznych środków komunikacji;
4) stwierdzenie przyjęcia bądź nieprzyjęcia układu przez nadzorcę sądowego albo poinformowanie dłużnika przez tegoż nadzorcę o niemożności zawarcia układu;
5) w razie przyjęcia układu, przygotowanie i złożenie do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, od którego obowiązuje opłata sądowa w kwocie 1.000,00 zł,
6) wydanie przez sąd postanowienia o zatwierdzeniu albo o odmowie zatwierdzania układu,
7) w razie zatwierdzenia układu, UPR ulega zakończeniu z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu.
Następnie powinno mieć miejsce wykonanie postanowień układu, czyli przede wszystkim spłaty przez dłużnika zobowiązań pieniężnych wierzytelności objętych układem w określonych terminach.
Wynagrodzenie nadzorcy sądowego
W UPR został wprowadzony górny limit wynagrodzenia nadzorcy sądowego wynoszący:
1) 15% kwoty przeznaczonej dla wierzycieli zgodnie z postanowieniami układu i niższe stawki procentowe w części tej kwoty ponad 100.000,00 zł i pół miliona zł (tzw. success fee – wynagrodzenie zależne od pozytywnego dla dłużnika rozstrzygnięcia w postaci prawomocnego zatwierdzenia układu przez sądu) – dotyczy tylko mikro i małych przedsiębiorstw;
2) w razie nieosiągnięcia ww. rezultatu – dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z trzeciego kwartału roku ubiegłego, tj. obecnie 9.863,18 zł.
Wskazane wartości stanowią kwotę wynagrodzenia netto do których należy doliczyć podatek VAT.
Zwolnienie od odpowiedzialności
Na mocy art. 25 ust. 1 Tarczy antykryzysowej 4.0 członkowie zarządu spółki handlowej, a w przypadku spółek osobowych wspólnicy mający prawo do reprezentowania spółki i prowadzenia jej spraw. Mogą zostać zwolnieni od odpowiedzialności wobec wierzycieli za:
1) zobowiązania spółki (co do członków zarządu spółki z o.o. – art. 299 Kodeksu spółek handlowych[5]);
2) szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie określonym w art. 21 ust. 1 lub 2a Prawa upadłościowego[6];
3) zaległości podatkowe.
Do zwolnienia konieczne jest zakończenie UPR prawomocnym zatwierdzeniem układu albo w razie, gdy nie dojdzie do prawomocnego zatwierdzenia układu w UPR, złożenie w ciągu 7 dni od umorzenia przyspieszonego postępowania restrukturyzacyjnego wniosku o ogłoszenie upadłości albo wniosku restrukturyzacyjnego, którego następstwem będzie otwarcia jednego z tych postępowań.
Należy mieć na uwadze, że Tarcza antykryzysowa w razie wszczęcia UPR i wydania prawomocnego postanowienia o zatwierdzeniu układu, nie przewiduje zwolnienia od odpowiedzialności karnej za niezgłoszenie upadłości ( pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki) ,art. 586 KSH. Na mocy art. 15zzra ust. 1 ustawy COVID-19[7] termin do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii w związku z COVID-19 nie rozpoczął biegu, a rozpoczęty uległ przerwaniu. W związku z powyższym, podmiot, który w chwili zakończenia powyższych stanów będzie w toku UPR, powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od tegoż momentu.
Rola nadzorcy sądowego jest w UPR pierwszoplanowa, natomiast rola sądu w zasadzie ograniczona się do zatwierdzenia układu oraz rozpatrzenia ewentualnych wniosków o uchylenie skutków otwarcia postępowania. Należy mieć na względzie, że opisane wyżej korzyści płynące z otwarcia UPR rodzą pole do nadużyć ze strony dłużnika, który w razie działania w złej wierze jest zobowiązany do naprawienia szkody wskutek dokonania obwieszczenia.
Podsumowując, omawiane postępowanie umożliwia dłużnikowi sprawne wstrzymanie toczących się przeciwko niemu egzekucji, w celu restrukturyzacji i zapobiegnięcia konieczności ogłoszenia upadłości. W związku z tym, że otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego stanowi przeszkodę do ubiegania się przez podmiot o niejedną formę wsparcia przewidzianą w tarczach antykryzysowych, w tym o dofinansowanie z Polskiego Funduszu Rozwoju SA w ramach tarczy finansowej, należy starannie rozważyć podjęcie decyzji o jego zainicjowaniu. Korzyścią dla wierzyciela z omawianego postępowania jest uzyskanie w stosunkowo krótkim czasie warunków spłaty należności pieniężnej przez dłużnika i uniknięcie długotrwałego oraz nierzadko uniemożliwiającego zaspokojenie wierzytelności postępowania upadłościowego wobec dłużnika.
[1]
[1] Dz.U. 2020 poz. 1086
[2]
[2] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.)
[3]
[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z 20.06.2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132.
[4]
[4] Taką opinię wyraża Serzyszko Agnieszka w opracowaniu „Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, LEX, 2020.
[5]
[5] Ustawa z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 Nr 94 poz. 1037, z późn. zm.)
[6]
[6] Ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe (Dz. U. 2003 Nr 60 poz. 535, z późn. zm.)
[7]
[7] Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020 poz. 374, z późn. zm.)