Ustawa o leczeniu niepłodności
W dniu 1 listopada 2015 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności. Ustawa ta prowadza ważne zmiany dla osób starających się uzyskać potomstwo za pomocą umowy sprzedaży komórek jajowych. Dotychczas ustawodawstwo nie przewidywało żadnych negatywnych konsekwencji prawnych dla osób sprzedających, jak i kupujących komórki jajowe. Aktualnie ustawodawca penalizuje jedynie sprzedaż komórek, tkanek i narządów. Regulacja ta zawarta jest w ustawie z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Zgodnie z art. 44 ustawy, każdy kto, w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej, nabywa lub zbywa cudzą komórkę, tkankę lub narząd, pośredniczy w ich nabyciu lub zbyciu bądź bierze udział w przeszczepianiu lub udostępnianiu pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządów, pochodzących od żywego dawcy lub ze zwłok ludzkich, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa określonego wyżej stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.
Ustawa o leczeniu niepłodności stanowi, iż każdy kto, w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej, nabywa lub zbywa komórkę rozrodczą, pośredniczy w jej nabyciu lub zbyciu bądź bierze udział w zastosowaniu pozyskanej wbrew przepisom ustawy komórki rozrodczej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa określonego wyżej stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. Kara grożąca za popełnienie ww. przestępstwa jest karą surową, bowiem nie wprowadzono alternatywnej kary grzywny, bądź ograniczenia wolności.
Ważny jest, że ustawa o leczeniu niepłodności wprowadza regulacje zgodnie, z którą komórki rozrodcze mogą być pobierane od dawcy w celu dawstwa innego niż partnerskie w przypadku gdy pobranie następuje na rzecz anonimowej biorczyni. Powyższe uniemożliwia wcześniejsze porozumienie między dawca, a biorcą komórki jajowej. To jaka komórka jajowa zostanie przekazana biorcy będzie zależeć od lekarza prowadzącego leczenie.
Kandydat na dawcę przed wyrażeniem zgody musi zostać w sposób zrozumiały i szczegółowy poinformowany przez przygotowaną do tego osobę o rodzaju zabiegu, jego celu i charakterze, przeprowadzanych dla jego wykonania badaniach laboratoryjnych oraz prawie do uzyskania wyników tych badań, sposobie gromadzenia i ochrony jego danych osobowych, tajemnicy lekarskiej, ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek rozrodczych, dających się przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia w przyszłości oraz o środkach bezpieczeństwa prowadzących do ochrony danych dawcy, co zostaje przez kandydata potwierdzone przez złożenie oświadczenia w formie pisemnej. Kandydat na dawcę zostanie przed wyrażeniem zgody szczegółowo poinformowany o skutkach prawnych przekazania komórki rozrodczej, to jest o braku dostępu do informacji na temat dalszego postępowania z przekazanymi komórkami rozrodczymi, braku jakichkolwiek praw wobec dziecka, które urodzi się w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji, zakresie informacji dotyczących osoby dawcy, z którymi ma prawo zapoznać się biorczyni komórek i osoba urodzona w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji w wyniku dawstwa komórek rozrodczych innego niż partnerskie, po osiągnięciu pełnoletności.
Zgoda na pobranie komórek rozrodczych i ich zastosowanie w celu dawstwa innego niż partnerskie, na pośmiertne zastosowanie pobranych od niego komórek rozrodczych oraz na dawstwo zarodka utworzonego z zastosowaniem tych komórek może zostać wycofana przez dawcę komórek rozrodczych, w formie pisemnej, w obecności osoby zatrudnionej w banku komórek rozrodczych i zarodków, w którym komórki rozrodcze są przechowywane, do momentu rozpoczęcia u biorczyni procedury medycznie wspomaganej prokreacji, w której mają zostać zastosowane komórki rozrodcze, w przypadku zastosowania ich wewnątrz organizmu biorczyni albo do momentu rozpoczęcia procesu tworzenia z tych komórek rozrodczych zarodka, w przypadku zapłodnienia pozaustrojowego.
Jedyną „korzyść” finansową jaką dawca komórki jajowej będzie mógł uzyskać będzie zwrot kosztów:
1. pobrania, przechowywania, przetwarzania, dystrybucji i zastosowania komórek rozrodczych,
2. uzyskania, przechowywania, przetwarzania, dystrybucji i zastosowania zarodków
3. nie stanowi zapłaty ani korzyści majątkowej lub osobistej, o których mowa w ust. 2.
4. Przy czym do kosztów pobrania komórek rozrodczych zaliczać się będą koszty:
a. badań i wydania na ich podstawie opinii lekarskich;
b. identyfikacji kandydata na dawcę;
c. kwalifikacji kandydata na dawcę;
d. badań laboratoryjnych poprzedzających pobranie komórek rozrodczych;
e. zabiegu pobrania komórek rozrodczych.
5. transportu dawcy lub kandydata na dawcę do i z ośrodka medycznie wspomaganej prokreacji, w którym ma być dokonane pobranie;
6. farmakologicznej stymulacji jajników w przypadku dawczyń komórek jajowych;
7. pobytu dawcy lub kandydata na dawcę w ośrodku medycznie wspomaganej prokreacji związanego z pobraniem;
8. przechowywania i przetworzenia pobranych komórek rozrodczych;
9. uzyskania zarodka;
10. transportu z podmiotu leczniczego pobranych komórek rozrodczych lub zarodków do banku komórek rozrodczych i zarodków;
11. transportu przechowywanych komórek rozrodczych lub zarodków do ośrodka medycznie wspomaganej prokreacji, w którym ma być dokonane zastosowanie.
Koszty przechowywania komórek rozrodczych lub zarodków przez bank komórek rozrodczych i zarodków będą ponosić dawcy, którzy oddali te komórki rozrodcze lub zarodki do przechowywania, z wyjątkiem dawców, którzy oddali komórki rozrodcze do dawstwa innego niż partnerskie, oraz dawców, którzy oddali zarodki do dawstwa zarodka.
Ustawa o leczeniu niepłodności wprowadza regulacje zgodnie, z którą przekazywanie m. in. komórek jajowych będzie mogło odbyć się wyłącznie przez uprawnione podmioty lecznicze. Komórki jajowe będą pobierane wyłącznie od dawców, którzy spełnią wszystkie kryteria, w tym te najważniejsze jak pozytywne wyniki badań genetycznych, co zdecydowanie należy uznać za plus. Jednakże osoba która będzie chciała zostać rodzicem nie będzie miała wpływu na to która komórka jajowa zostanie jej przekazana, dawca będzie anonimowy, a o wyborze komórki jajowej zadecyduje lekarz prowadzący leczenie.