Legalna dekompilacja programu komputerowego
Chciałbym przedstawić Państwu krótkie opracowanie na temat warunków legalnej dekompilacji programu komputerowego. Zanim przejdę do omówienia warunków, jakie muszą być spełnione, aby móc legalnie zdekompilować program komputerowy, chciałbym wyjaśnić w kilku słowach, skąd w ogóle bierze się to zagadnienie i dlaczego tak ważne jest przestrzeganie wymogów 'legalnej’ dekompilacji.
Już na wstępie należy zasygnalizować, że programy komputerowe są na gruncie polskiego prawa autorskiego traktowane jako odrębna kategoria utworów, która podlega szczególnej, dalej idącej ochronie prawnej, aniżeli inne rodzaje utworów. Przykładem może być wyłączenie w odniesieniu do programów komputerowych przepisów o dozwolonym użytku osobistym. Jednocześnie w odniesieniu do programów komputerowych, które niemalże zawsze są utworami w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przewiduje się jedynie marginesowe ograniczenia uprawnionych w wykonywaniu przysługujących im majątkowych praw autorskich do programów komputerowych. Jednym z takich ograniczeń jest dozwolona dekompilacja programu, określana także jako reverse engineering.
Zgodnie z ogólnymi regulacjami prawa autorskiego nie podlegają ochronie na gruncie prawa autorskiego: '(…) odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne’ [art. 1 ust. 21 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych]. Na tej podstawie można przyjąć, że ochroną autorskoprawną nie są objęte w odniesieniu do programów komputerowych (utworów) m.in. algorytmy, język programowania, sama 'struktura’ programu, metody obróbki danych, ich zapisu, czy funkcjonalności programu komputerowego (czyli to wszystko, co mieści się w pojęciu idei i zasad programu komputerowego). Aczkolwiek zastrzegam, że należy każdy przypadek rozpatrywać odrębnie, ponieważ nie można wykluczyć, że w danej sprawie uzasadnione będzie przyznanie ochrony prawnej wybranym elementom programu na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (przepisy o ochronie dóbr osobistych) lub Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Przechodząc do szczegółów – wskazuję poniżej, jakie warunki muszą być spełnione (podkreślam, że muszą być one spełnione łącznie!), aby sam proces dekompilacji programu komputerowego był legalny:
1) dekompilacja jest dokonywana przez uprawnionego do korzystania z programu komputerowego (np. licencjobiorcę lub nabywcę egzemplarza programu komputerowego) bądź przez inną osobę działającą na rzecz uprawnionego;
2) wyłącznym celem dekompilacji jest uzyskanie informacji niezbędnych do osiągnięcia współdziałania (np. między dwoma programami – dekompilowanym i niezależnie tworzonym albo między programem dekompilowanym a sprzętem osoby dekompilujacej; podkreśla się bowiem, że dopuszczalna jest zarówno dekompilacja mająca na celu uzyskanie kompatybilności programowej, jak i sprzętowej; zob. J. Barta, R. Markiewicz, System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie. Tom 13, red. J. Barta, wyd. 2, tom 13, s. 866, Warszawa 2007, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN), a informacje takie nie były uprzednio łatwo dostępne. Przy czym w doktrynie prawa autorskiego podnoszone są głosy, że ponieważ termin łatwo dostępne jest niejasny, to wszelkie ewentualne wątpliwości powinny być tłumaczone na korzyść osoby chcącej dokonać dekompilacji (por. Jakub Kępiński, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny z 2007, nr 1, poz. 65). Nie można także mówić o 'łatwej dostępności’, jeżeli odpowiednie informacje są udzielane przez uprawnionego odpłatnie albo z istotnymi ograniczeniami albo należy uprzednio zwrócić się do uprawnionego o udostępnienie odpowiednich informacji (zob. Z. Okoń, Prawo Internetu, red. P. Podrecki, wyd. 2, Warszawa 2007, s. 470, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis).
3) dekompilacja dotyczy wyłącznie tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne do osiągnięcia współdziałania pomiędzy programami. Zdaniem przedstawicieli doktryny prawa autorskiego dopuszczalne jest tworzenie na podstawie dekompilacji zrealizowanej zgodnie z art. 75 PrAut [ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych – przyp. mój] programów 'równoważnych’ z programem dekompilowanym i programów współpracujących z tym samym programem co program dekompilowany. (J. Barta, R. Markiewicz, System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie…, jw., s. 866).
Jeśli już dany użytkownik programu komputerowego dokonał jego dekompilacji, z zachowaniem wszystkich wyżej wymienionych warunków, powinien on pamiętać o jeszcze jednej ważnej kwestii, a mianowicie, w jakim zakresie może on korzystać z wyników dekompilacji.
Informacje uzyskane w wyniku dekompilacji mogą być:
1) wykorzystane wyłącznie przez uprawnionego do korzystania z programu komputerowego (np. licencjobiorcę, nabywcę egzemplarza programu komputerowego) bądź przez inną osobę działającą na rzecz uprawnionego;
2) wyłącznie w celu osiągnięcia współdziałania (kompatybilności) niezależnie stworzonego programu komputerowego albo sprzętu;
Natomiast nie jest dopuszczalne wykorzystanie wyników dekompilacji do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie.
Z całą stanowczością należy stwierdzić, że co do zasady w wyniku dekompilacji możliwe jest tworzenie oprogramowania konkurencyjnego względem programu dekompilowanego.
Z drugiej strony należy jednakże pamiętać o tym, że w ramach dekompilacji nie jest dopuszczalne, np. przetłumaczenie programu komputerowego na inny język programowania, czy dokonywanie jego opracowań.
Podstawa prawna
przepisy art. 75 ust. 2 pkt 3 oraz art. 75 ust. 3 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).