Obowiązek alimentacyjny małżonka. Czy konieczny jest rozwód?
Poza najpopularniejszym obowiązkiem alimentacyjnym względem dzieci, które nie są
w stanie utrzymać się samodzielnie, w pewnych wypadkach, określonych przepisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, zwanego dalej: KRO, istnieje również obowiązek alimentacyjny względem byłego małżonka.
Najczęściej alimenty od byłego małżonka dochodzone są po uzyskaniu rozwodu. Sam wyrok rozwodowy nie oznacza jednak uprawnienia do żądania alimentów. Dla zasądzenia alimentów od byłego małżonka konieczne jest spełnienie dodatkowych warunków.
Zgodnie z przepisami art. 60 KRO, Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego rozwiedzionego małżonka dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Znamiennym jest więc stan niedostatku. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, w niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części. Usprawiedliwione potrzeby te takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku. (Wyrok SN z dnia 07 września 2000r., I CKN 872/00.)
W niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone.
Warunek pozostawania w niedostatku nie jest niezbędny dla powstania uprawnienia do żądania alimentów, gdy Sąd w wyroku rozwodowym orzekł o wyłącznej winie jednej ze stron. Jeśli jedna ze stron została uznana za wyłącznie winną rozpadu pożycia, oraz gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, Sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Celem, jakiemu ma służyć uprzywilejowane roszczenie alimentacyjne małżonka niewinnego przewidziane w stosunku do rozwiedzionego współmałżonka uznanego za wyłącznie winnego rozpadu pożycia jest zapobieżenie sytuacji, w której rozwód miałby spowodować pogorszenie
w istotny sposób sytuacji materialnej małżonka niewinnego w porównaniu do sytuacji, w której znajdowałby się w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie.
Czy dla uzyskania pomocy finansowej od małżonka konieczny jest rozwód?
Aby uzyskać pomoc finansową od małżonka, który wciąż pozostaje we wspólnym pożyciu, ale nie przyczynia się do zaspokajania potrzeb rodziny nie jest konieczne orzeczenie rozwodu. Uprawnienie do żądania pomocy finansowej, przysługuje małżonkowi pozostającemu także w związku małżeńskim. Przepisy KRO stanowią bowiem, iż każdy z małżonków zobowiązany jest przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Mowa tu o potrzebach materialnych, takich jak łożenie pieniędzy na prowadzenie gospodarstwa domowego, utrzymanie rodziny. Nie przyczynianie się ma miejsce wtedy, gdy małżonek nie przekazuje rodzinie zarobionych pieniędzy, nie dokonuje koniecznych zakupów, nie ponosi koniecznych opłat związanych z funkcjonowaniem rodziny. Nie można jednak mówić o nie przyczynianiu się, gdy małżonek realizuje całość albo część swoich obowiązków poprzez świadczenie pracy
w gospodarstwie domowym lub wychowywanie wspólnych dzieci.
Wobec bierności małżonka, pozostającego w związku małżeńskim, który
nie przyczynia się do zaspokajania potrzeb rodziny, pomimo tego, iż pozostaje we wspólnym pożyciu, drugiemu małżonkowi przysługuje uprawnienie do dochodzenia tych roszczeń w procesie, podobnie jak dochodzenie roszczeń alimentacyjnych. W konsekwencji Sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Powyższe ma na celu zapewnienie wszystkim członkom rodziny równej stopy życiowej.