Obowiązek alimentacyjny dziadków
Wyrok zasądzający alimenty zaopatrzony w klauzulę wykonalności jest podstawą wszczęcia przeciwko zobowiązanemu postępowania egzekucyjnego. Zdarza się jednak, że egzekucja wyroku jest nieskuteczna z uwagi na brak majątku wolnego od zajęć. Ma to miejsce w szczególności w sytuacji, gdy zobowiązany do alimentów rodzic nie pracuje, bądź pracuje, ale bez oficjalnej umowy. Zdarza się także, że bezrobotny rodzic udaje się na emigrację zarobkową, co znacząco utrudnia prowadzenie egzekucji. Rozporządzenia wydane przez Radę Unii Europejskiej wprowadzają wiele udogodnień w tym zakresie, jednak wykonanie polskiego wyroku w obcym państwie jest wciąż bardzo uciążliwe.
W sytuacji, gdy egzekucja z majątku zobowiązanego rodzica okazuje się bezskuteczna, uprawniony może wystąpić o przyznanie alimentów do Funduszu Alimentacyjnego, jednak świadczenie wypłacane w tym trybie nie może przekroczyć 500 zł (art. 10 ust. 1 ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, t.j. Dz.U. 2009, Nr 1, poz. 7).
W takiej sytuacji uprawniony może wystąpić przeciwko członkom rodziny zobowiązanego. Według art. 129 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Jeżeli jest kilku zstępnych – obowiązek obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Oznacza to, że np. obowiązek alimentacyjny ojca wyprzedza obowiązek dziadka. Jednak zgodnie z art. 132 obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy:
1. nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności lub gdy,
2. osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy,
3. uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Pierwszy przypadek dotyczy takich sytuacji, gdy rodzic zobowiązany do płacenia alimentów nie żyje lub zaginął.
Drugi przypadek zachodzi wówczas, gdy osoba zobowiązana w bliższej kolejności (rodzic) nie jest w stanie płacić alimentów z uwagi na brak pracy, brak majątku, czy zły stan zdrowia. Przyjmuje się, że obowiązek alimentacyjny dalszego krewnego istnieje wtedy, gdy bliższy krewny nie płaci alimentów, chociażby miał taką możliwość. Taki wypadek zachodzi, np. gdy zobowiązany rodzic jest zdolny do pracy, lecz mimo to unika podjęcia zatrudnienia.
Trzeci przypadek wiąże się m.in. wyjazdem dłużnika za granicą, a w kraju nie ma majątku, do którego można by skierować egzekucję.
Należy jednak pamiętać, że obowiązek alimentacyjny powstanie dopiero wówczas, gdy pozostający przy życiu rodzic nie jest w stanie – w całości lub w części – sprostać obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dziecko mogłoby znaleźć się w niedostatku. Jeśli jedno z rodziców jest całkowicie niezdolne do wykonywania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem wspólnych dzieci spoczywa w zasadzie na drugim rodzicu. Dopiero wykazanie, że ten drugi rodzic, mimo odpowiedniej staranności i wykorzystania wszystkich możliwości zarobkowych, nie jest w stanie w całości lub części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dzieci mogłyby znaleźć się w niedostatku – jest możliwe dochodzenie alimentów od dalszych krewnych.